نماز، سادهترین، عمیقترین و زیباترین رابطه انسان با خداوند است که در تمام ادیان آسمانی بوده است.
نماز، تنها عبادتی است که سفارش شده قبل از آن، خوش صداترین افراد بر بالای بلندی رفته و با صدای بلند، شعار حی علی الصلاه، حی علی الفلاح، حی علی خیر العمل را سر دهند، با اذان خود سکوت را بشکنند و یک دوره اندیشههای ناب اسلامی را اعلام و غافلان را بیدار کنند.
نماز به قدری مهم است که حضرت ابراهیم (علیه السلام) هدف خود را از اسکان زن و فرزندش در صحرای بی آب و گیاه مکه، اقامه نماز معرفی میکند، نه انجام مراسم حج.
امام حسین (علیه السلام) ظهر عاشورا برای اقامه دو رکعت نماز، سینه خود را سپر تیرهای دشمن قرار داد.
قرآن، به حضرت ابراهیم و اسماعیل (علیهما السلام) دستور میدهد که مسجد الحرام را برای نمازگزاران آماده و تطهیر نمایند. آری، نماز به قدری مهم است که زکریا و مریم و ابراهیم و اسماعیل: خادم مسجد و محل برپایی نماز بودهاند.
نماز، کلید قبولی تمام اعمال است و امیرالمؤمنین (علیه السلام) به استاندارش میفرماید: بهترین وقت خود را برای نماز قرار بده و آگاه باش که تمام کارهای تو در پرتو نمازت قبول میشود. (نهج البلاغه، نامه 27).
نماز، یاد خداست و یاد خدا، تنها آرامبخش دلهاست.
نماز، در بیشتر سورههای قرآن، از بزرگترین سوره (بقره) تا کوچکترین آن (کوثر) مطرح است.
نماز، از هنگام تولد در زایشگاه که در گوش نوزاد اذان و اقامه میگویند تا پس از مرگ که در گورستان بر مرده نماز میخوانند، جلوه میکند.
هم برای حوادث زمینی مانند زلزله و بادهای ترسآور آمده و هم برای حوادث آسمانی مانند خسوف و کسوف، نماز آیات واجب گشته و حتی برای طلب باران، نماز باران آمده است.
نماز، انسان را از انجام بسیاری منکرات و زشتیها باز میدارد. (عنکبوت، 45).
در نماز، تمام کمالات به چشم میخورد که ما چند نمونه از آن را بیان میکنیم:
نظافت و بهداشت را در مسواک زدن، وضو، غسل و پاک بودن بدن و لباس میبینیم.
جرأت، جسارت و فریاد زدن را از اذان میآموزیم. حضور در صحنه را از اجتماع در مساجد یاد میگیریم.
توجه به عدالت را در انتخاب امام جماعت عادل مییابیم. توجه به ارزشها و کمالات را از کسانی که در صف اول میایستند، به دست میآوریم. جهتگیری مستقل را در قبله احساس میکنیم. آری، یهودیان به سویی و مسیحیان به سوی دیگر مراسم عبادی خود را انجام میدهند و مسلمانان باید مستقل باشند و لذا به فرمان قرآن، کعبه، قبله مستقل مسلمانان میشود، تا استقلال در جهتگیری آنان حفظ شود.
مراعات حقوق دیگران را در این میبینیم که حتی یک نخ غصبی، نباید در لباس نمازگزار باشد.
توجه به سیاست را آنجا احساس میکنیم که در روایات میخوانیم: نمازی که همراه با پذیرش ولایت اما معصوم نباشد، قبول نیست.
توجه به نظم را در صفهای منظم نماز جماعت و توجه به شهدا را در تربت کربلا و توجه به بهداشت محیط را در سفارشاتی که برای پاکی و نظافت مسجد و مسجدیها داده شده است، میبینیم.
توجه به خدا را در تمام نماز، توجه به معاد را در مالک یوم الدین، توجه به انتخاب راه را در اهدنا الصراط المستقیم، انتخاب همراهان خوب را در صراط الذین أنعمت علیهم، پرهیز از منحرفان و غضب شدگان را در غیر المغضوب علیهم و لا الظالین، توجه به نبوت و اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را در تشهد و توجه به پاکان و صالحان را در السلام علینا و علی عباد الله الصالحین میبینیم. توجه به تغذیه سالم را آنجا میبینیم که در حدیث آمده است: اگر کسی مشروبات الکلی مصرف کند، تا چهل روز نمازش قبول نیست.
آراستگی ظاهر را آنجا میبینیم که سفارش کردهاند از بهترین لباس، عطر و زینت در نماز استفاده کنیم و حتی زنها وسایل زینتی خود را در نماز همراه داشته باشند.
توجه به همسر را آنجا میبینیم که در حدیث میخوانیم: اگر میان زن و شوهری کدورت باشد و یا یکدیگر را بیازارند و بد زبانی کنند، نماز هیچ کدام پذیرفته نیست.
اینها گوشهای از آثار و توجهاتی بود که در ضمن نماز به آن متذکر میشویم. امام خمینی قدس سره فرمود: نماز، یک کارخانه انسان سازی است.
سؤال: چگونه نماز فرد و جامعه را از فحشا و منکر باز میدارد؟
پاسخ: 1 - ریشه تمام منکرات غفلت است و خداوند در آیه 179 سوره اعراف، انسان غافل را از حیوان بدتر شمرده است. أولئک کالأنعام بل هم أضل أولئک هم الغافلون و نماز چون یاد خدا و بهترین وسیله غفلتزدایی است، پس زمینه منکرات را از بین میبرد.
2 - اقامه نماز و داشتن رنگ الهی، مانع گرفتن رنگ شیطانی است. چنان که کسی که لباس سفید بپوشد، حاضر نیست در جای کثیف و آلوده بنشیند.
3 - در کنار نماز، معمولا توصیه به زکات شده است، که فرد را از منکر بخل و بیتفاوتی در برابر محرومان و جامه را از منکر فقر که زمینه رویکرد به منکرات است، رها میسازد.
4 - نماز، دارای احکام و دستوراتی است که رعایت هر یک از آنها انسان را از بسیاری گناهان باز میدارد، مثلا: شرط حلال بودن مکان و لباس نمازگزار، انسان را از تجاوز به حقوق دیگران باز میدارد. رعایت شرط پاک بودن آب وضو، مکان، لباس و بدن نمازگزار، انسان را از آلودگی و بیمبالاتی دور میکند. شرط اخلاص، انسان را از منکر شرک، ریا و سمعه باز میدارد. شرط قبله، انسان را از منکر بیهدفی و به هر سو توجه کردن باز میدارد. رکوع و سجده، انسان را از منکر تکبر باز میدارد. توجه به پوشش مناسب در نماز، انسان را از منکر برهنگی و بیحیای حفظ میکند. توجه به عدالت امام جماعت، سبب دوری افراد از فسق و خلاف میشود. نماز جماعت، انسان را از گوشهگیری نابجا نجات میدهد. احکام و شرایط نماز جماعت، بسیاری از ارزشها را زنده میکند از جمله: مردمی بودن، جلو نیافتادن از رهبر، عقب نماندن از جامعه، سکوت در برابر سخن حق امام جماعت، نظم و انضباط، ارزش گذاری نسبت به انسانهای با تقوا، دوری از تفرقه، دوری از گرایشهای مذموم نژادی، اقلیمی و حضور در صحنه که ترک هر یک از آنها، منکر است.