اگر ظن و گمان در برابر علم باشد، مورد انتقاد است ما لهم به من علم ان یتبعون الا الظن اما اگر مراد از گمان، اطمینان باشد ارزش است.
برای حفظ اعتماد و خوش بینی به همدیگر و آرامش روحی طرفین و جلوگیری از فراموشی، انکار و سوء ظن، باید بدهیها نوشته شود.
هیچ کس حتی انبیا، از سوءظن مردم به دور نیست. ما کان لنبی أن یغل (ضعف ایمان از یک سو و حب دنیا از سوی دیگر، انسان را وادار میکند به انبیا سوءظن ببرد).
نجوا، جز در موارد استثنایی، ناپسند است، چون سبب سوءظن میان مؤمنان میشود.
اسلام، هم به طهارت ظاهر توجه دارد، هم باطن، هم باید از گناهان عملی دوری کرد و هم از گناهان قلبی، مانند سوءظن. اگر به جای علم و یقین، در پی ظن و گمان باشیم، گمراه خواهیم شد.
گاهی بهترین برگزیدههای خداوند، بیشترین سختیها را کشیدهاند. برخی از مشکلات و سختیهایی که حضرت مریم تحمل کرد عبارت است از: الف: تهمت و سوءظن مردم ب: بارداری و زایمان در تنهایی و غربت ج: نداشتن محل استراحت و پناه بردن به کنار درخت خرما د: نگهداری کودک بدون پدر با آن برخوردها و نگاههای بد مردم تهمت و ایجاد سوءظن نسبت به مردان خدا، شیوه استکباری است.
جلو حساسیتها، سوءظنها و چشم زخمها را بگیرید، ورود گروهی جوان به منطقه بیگانه، عامل سوءظن و سعایت است. (در قضیه ورود برادران یوسف و سفارش حضرت یعقوب که از درهای متفرقه وارد شوند).
در جامعه اسلامی باید زوحیه حسن ظن حاکم باشد. ظن المؤمنون و المؤمنات بأنفسهم خیرا.
حسن ظن، یکی از آثار ایمان است. دامن زدن به سوءظن و افترا، سبب محو ایمان است. در روایات داریم که وقتی حاکمیت با شر و فساد است، به هر چیزی سوءظن داشته باشید، اما وقتی حامیت با خیر و صلاح در جامعه است، سوءظنها را رها کنید، به یکدیگر حسن ظن داشته باشید، حرفهای هم را با چشم قبول بنگرید و گوش کنید. بدیهای دیگر را نبینید، و خوبیهای هم را مشاهده کنید.(1111)