تربیت
Tarbiat.Org

گنجینه معارف‏ جلد 1
محمد رحمتی شهرضا

مرثیه علم و فضیلت‏

ابواسحق از فضلا و نویسندگان معروف قرن چهارم هجری است. مدتی در دربار خلیفه عباسی و مدتی در دربار آل بویه مستوفی بود. ابواسحق دارای کیش صابی بود که به اصل توحید ایمان دارند، ولی به اصل نبوت معتقد نیستند. عزالدوله از فرمانروایان آل بویه سعی فراوان کرد بلکه بتواند ابواسحق را راضی کند که اسلام اختیار کند، اما میسر نشد. ابواسحق در ماه رمضان به احترام مسلمانان روزه می‏گرفت، و از قرآن کریم زیاد حفظ داشت.
در نامه‏ها و نوشته‏های خویش از قرآن زیاد اقتباس می‏کرد. ابواسحق، مردی فاضل و نویسنده و ادیب و شاعر بود و با سید شریف رضی که نابغه فضل و ادب بود دوست و رفیق بودند. ابواسحق در حدود سال 384 هجری از دنیا رفت، و سید رضی قصیده‏ای عالی در مرثیه وی سرود که مضمون سه شعر آن این است: آیا دیدی چه شخصیتی را روی چوبهای تابوت حرکت دادند؟ و آیا دیدی چگونه شمع محفل خاموش شد؟ کوهی فرو ریخت که اگر این کوه به دریا ریخته بود دریا را به هیجان می‏آورد و سطح آن را کف آلود می‏ساخت. من قبل از آنکه خاک، تو را در بر گیرد باور نمی‏کردم که خاک می‏تواند روی کوه‏های عظیم را بپوشاند. بعدها بعضی از کوته نظران سید را مورد ملامت و شماتت قرار دادند که کسی مثل تو که ذریه پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است شایسته نبود که مردی صابی مذهب را، که منکر شرایع و ادیان بود، مرثیه بگوید و از مردن او اظهار تأسف کند.
سید گفت: من به خاطر علم و فضلش او را مرثیه گفتم، در حقیقت علم و فضیلت را مرثیه گفته‏ام(2169).