تربیت
Tarbiat.Org

گنجینه معارف‏ جلد 1
محمد رحمتی شهرضا

برتری به تقوا نه نسب‏

در زمانی که علی بن موسی الرضا (علیه السلام) از طرف مأمون به خراسان احضار شده و اجباراً با شرائط خاصی ولایت عهدی مأمون را پذیرفته بود، زید برادر امام نیز در خراسان بود. زید به واسطه داعیه‏ای که داشت و انقلابی که در مدینه بر پا کرده بود، مورد خشم و غضب مأمون قرار گرفته بود. اما مأمون که آن ایام سیاستش اقتضا می‏کرد حرمت و حشمت امام رضا (علیه السلام) را حفظ کند، به خاطر امام از قتل یا حبس برادرش زید صرف نظر کرد.
روزی در یک مجلس عام، عده زیادی شرکت داشتند و امام رضا (علیه السلام) برای آنها صحبت می‏کرد. از آن سو زید، عده‏ای از اهل مجلس را متوجه خود کرده بود و برای آنها در فضیلت سادات و اولاد پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، و اینکه آنان وضع استثنائی دارند، داد سخن می‏داد و مرتب می‏گفت: ما خانواده چنین، ما خانواده چنان! امام متوجه گفتار زید شد. ناگهان نگاه تند و فریاد یا زید! امام (علیه السلام)، زید و همه اهل مجلس را متوجه خود کرد. حضرت فرمود: ای زید! حرفهای بقالهای کوفه باورت آمده، و مرتب تحویل مردم می‏دهی؟ اینها چه چیز است که به مردم می‏گویی؟ آن که شنیده‏ای خداوند ذریه فاطمه (علیها السلام) را از آتش جهنم مصون داشته است، مقصود فرزندان بلافصل فاطمه (علیها السلام)، یعنی حسن و حسین و دو خواهر ایشان (علیهم السلام) است. اگر مطلب این طور است که تو می‏گویی و اولاد فاطمه (علیها السلام) وضع استثنائی دارند و به هر حال آنها اهل نجات و سعادتمند، پس تو نزد خدا از پدرت موسی بن جعفر گرامی‏تری، زیرا او در دنیا امر خدا را اطاعت کرده، قائم اللیل و صائم النهار بود و تو امر خدا را عصیان می‏کنی و به قول تو فرد اطاعت کننده و عاصی، مثل هم اهل نجات و سعادت هستند. پس برد باتو است، زیرا موسی بن جعفر (علیه السلام) عمل کرد و سعادتمند شد و تو عمل نکرده و رنج نبرده گنج بردی! علی بن الحسین زین العابدین (علیه السلام) می‏گفت: نیک کار ما اهل بیت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دو برابر اجر دارد و بدکار ما و برابر عذاب دارد. همانطور که قرآن درباره زنان پیغمبر تصریح کرده است.(1027) زیرا آن کس از خاندان ما که نیکوکاری می‏کند، در حقیقت دو کار کرده است، یکی اینکه مانند دیگران کار نیکی کرده، دیگر اینکه حیثیت و احترام پیغمبر را حفظ کرده است. آن کسی هم که گناه می‏کند، دو گناه مرتکب شده، یکی اینکه مانند دیگران کار بدی کرده، دیگر اینکه آبرو و حیثیت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را از بین برده است. آنگاه امام (علیه السلام) رو به دو تن از اهل عراق نمود که در آن وقت در جلسه حضور داشته و فرمود: مردم عراق این آیه قرآن را یا نوح انه لیس من أهلک انه عمل غیر صالح(1028) چگونه قرائت می‏کنند؟
- یا بن رسول الله، بعضی طبق معمول، انه عمل غیر صالح(1029) (به ضم غیر) قرائت می‏کنند، اما بعضی دیگر که باور نمی‏کنند خداوند پسر پیغمبری را مشمول قهر و غضب خود قرار دهد، آیه را انه عمل غیر صالح(1030) (به کسر غیر) قرائت می‏کنند و می‏گویند او در واقع از نسل نوح بود. خداوند به او گفت: ای نوح او از نسل تونیست، اگر از نسل تو می‏بود من به خاطر تو او را نجات می‏دادم. امام (علیه السلام) فرمود: ابداً این طور نیست، او فرزند حقیقی نوح و از نسل نوح بود. چون بدکار شد و امر خدا را عصیان کرد، پیوند معنویش با نوح (علیه السلام) بریده شد. به نوع گفته شد این فرزند تو ناصالح است، از این رو نمی‏تواند در ردیف صالحان قرار گیرد. موضوع ما خانواده نیز چنین است. اساس کار، تقوی، پیوند معنی و صلاح عمل و اطاعت امر خداست. هر کس خدا را اطاعت کند از ما اهل بیت (علیهم السلام) است، گو اینکه هیچ گونه نسبت و رابطه نسلی و جسمانی با ما نداشته باشد. و هر کس گنهکار باشد از ما نیست، گو اینکه از اولاد حقیقی و صحیح النسب زهرا (علیها السلام) باشد. همین خود تو که با ما هیچ گونه نسبتی نداری، اگر اهل تقوا و نیک کار و مطیع امر حق باشی از ما هستی(1031).