تربیت
Tarbiat.Org

گنجینه معارف‏ جلد 1
محمد رحمتی شهرضا

نکات‏

سخن در بند توست تا بر زبانش نرانی و چون گفتی‏اش تو در بند آنی، پس زبانت را نگهدار، همچون زر و سیمت چه بسا سخنی که نعمتی را ربود و نعمتی را جلب نمود(1787).
اختیار زبان را داشتن و این مار سرکش را در تحت اختیار درآوردن از بزرگترین هنرمندی‏هاست که کمتر کسی می‏تواند به آن موفق شود و اگر کسی دارای چنین قدرتی شد، از آفات و خطرات بسیاری محفوظ ماند، زیرا که زبان دارای آفات و خطرات بسیاری است. بعضی برای آن قریب بیست آفت ذکر کرده‏اند و شاید از آن هم بیشتر باشد(1788).
خدا همه گفته‏ها را می‏شنود، پس هر حرفی را بر زبان نیاوریم.
انسان به جایی می‏رسد که از صدیقین می‏شود، هر چه می‏گوید عمل می‏کند و هر چه را عمل می‏کند، می‏گوید. قلب و زبان و عملش یکی می‏شود.
کسی که از گوش، چشم و زبان خود در مسیر حق یافتن، حق گفتن و حق دیدن بهره نگیرد، در قیامت نیز کور، کر، لال و واژگون محشور می‏شود.
زبان، تنها عضوی است که در طول عمر انسان، از حرف زدن، نه درد می‏گیرد و نه خسته می‏شود. شکل و اندازه آن کوچک اما جرم و گناه آن بزرگ است. چه بسیارند انسان‏های کافری که با گفتن یک جمله (شهادت به یگانگی خداوند) مسلمان و پاک می‏شوند و یا مسلمانانی که با گفتن کفر به خدا، یا انکار احکام دین، کافر و نجس می‏شوند. زبان از یک سو می‏تواند با راستگویی، ذر و دعا و نصیحت دیگران، صفا بیافریند و از سوی دیگر قادر است با نیش زدن به این و آن، کدورت ایجاد کند. زبان کلید عقل و چراغ علم و ساده‏ترین و ارزان‏ترین وسیله انتقال تمام علوم و تجربیات است.
گرچه خداوند به او کتاب آسمانی نداد، ولی همتای آن یعنی حکمت رای به او آموخت.
روزی مولای لقمان از او خواست تا بهترین عضو گوسفند رای برایش بیاورد. لقمان زبان گوسفند رای آورد. روز دیگر گفت: بدترین عضو آن رای بیاور. لقمان باز هم زبان گوسفند رای آورد. چون مولایش دلیل این کار رای پرسید، لقمان گفت: اگر زبان در راه حق حرکت کند و سخن بگوید، بهترین عضو بدن است وگرنه بدترین عضو خواهد بود. (تفسیر کشاف).
نفاق، دارای معنای گسترده‏ای است که هر کس زبان و عملش هماهنگ نباشد، سهمی از نفاق دارد.
در روز قیامت، تمام سبب‏ها قطع تقطعت بهم الأسباب و نسبت‏ها محو فلا... أنساب بینهم و زبان عذرخواهی بسته می‏شود و لا یؤذن لهم فیعتذرون و حتی زبان علیه انسان گواهی می‏دهد.
ارزش چشم و گوش و زبان، به آن است که مقدمه‏ی تعقل باشد، وگرنه حیوانات نیز چشم و گوش دارند.
برتری در قیامت، مخصوص مؤمنانی است که زخم زبان کفار، رشته تقوای آنها را پاره نکرده باشد.
با هدایای مالی و زبان شیرین، از کینه‏ها و حسادت‏ها، پیشگیری و پیوندهای خانوادگی را مستحکم‏تر کنید.