سخن در بند توست تا بر زبانش نرانی و چون گفتیاش تو در بند آنی، پس زبانت را نگهدار، همچون زر و سیمت چه بسا سخنی که نعمتی را ربود و نعمتی را جلب نمود(1787).
اختیار زبان را داشتن و این مار سرکش را در تحت اختیار درآوردن از بزرگترین هنرمندیهاست که کمتر کسی میتواند به آن موفق شود و اگر کسی دارای چنین قدرتی شد، از آفات و خطرات بسیاری محفوظ ماند، زیرا که زبان دارای آفات و خطرات بسیاری است. بعضی برای آن قریب بیست آفت ذکر کردهاند و شاید از آن هم بیشتر باشد(1788).
خدا همه گفتهها را میشنود، پس هر حرفی را بر زبان نیاوریم.
انسان به جایی میرسد که از صدیقین میشود، هر چه میگوید عمل میکند و هر چه را عمل میکند، میگوید. قلب و زبان و عملش یکی میشود.
کسی که از گوش، چشم و زبان خود در مسیر حق یافتن، حق گفتن و حق دیدن بهره نگیرد، در قیامت نیز کور، کر، لال و واژگون محشور میشود.
زبان، تنها عضوی است که در طول عمر انسان، از حرف زدن، نه درد میگیرد و نه خسته میشود. شکل و اندازه آن کوچک اما جرم و گناه آن بزرگ است. چه بسیارند انسانهای کافری که با گفتن یک جمله (شهادت به یگانگی خداوند) مسلمان و پاک میشوند و یا مسلمانانی که با گفتن کفر به خدا، یا انکار احکام دین، کافر و نجس میشوند. زبان از یک سو میتواند با راستگویی، ذر و دعا و نصیحت دیگران، صفا بیافریند و از سوی دیگر قادر است با نیش زدن به این و آن، کدورت ایجاد کند. زبان کلید عقل و چراغ علم و سادهترین و ارزانترین وسیله انتقال تمام علوم و تجربیات است.
گرچه خداوند به او کتاب آسمانی نداد، ولی همتای آن یعنی حکمت رای به او آموخت.
روزی مولای لقمان از او خواست تا بهترین عضو گوسفند رای برایش بیاورد. لقمان زبان گوسفند رای آورد. روز دیگر گفت: بدترین عضو آن رای بیاور. لقمان باز هم زبان گوسفند رای آورد. چون مولایش دلیل این کار رای پرسید، لقمان گفت: اگر زبان در راه حق حرکت کند و سخن بگوید، بهترین عضو بدن است وگرنه بدترین عضو خواهد بود. (تفسیر کشاف).
نفاق، دارای معنای گستردهای است که هر کس زبان و عملش هماهنگ نباشد، سهمی از نفاق دارد.
در روز قیامت، تمام سببها قطع تقطعت بهم الأسباب و نسبتها محو فلا... أنساب بینهم و زبان عذرخواهی بسته میشود و لا یؤذن لهم فیعتذرون و حتی زبان علیه انسان گواهی میدهد.
ارزش چشم و گوش و زبان، به آن است که مقدمهی تعقل باشد، وگرنه حیوانات نیز چشم و گوش دارند.
برتری در قیامت، مخصوص مؤمنانی است که زخم زبان کفار، رشته تقوای آنها را پاره نکرده باشد.
با هدایای مالی و زبان شیرین، از کینهها و حسادتها، پیشگیری و پیوندهای خانوادگی را مستحکمتر کنید.