گاهی توبه هم فایده ندارد برای بعضیها توبه باید با موازین باشد. مگر خدای تبارک و تعالی همین طوری توبه مقبول میکند؟ حق الناس را خدا قبول نمیکند تا ادا نشود... حق الناس را خدا به مردم نمیبخشد.(1174)
مبلغ قرارداد مهم نیست، حفظ اطمینان و حق الناس مهم است. تنها موردی که متن سوگندنامه از طریق وحی، دیکته شده است، حق الناس است. کم فروشی، حرام و مراعات حق الناس واجب است. توبه در حق الله اثر دارد، نه حق الناس، چون حق مردم مربوط به رضایت صاحبان حق است. مراسم و تشریفاتی که عامل حفظ و تثبیت حق مردم شود، ارزشمند است. کم گذاشتن حق مردم تنها در محدوده چیزهای وزنی و کشیدنی و یا پیمانهای نیست بلکه شامل همه چیزهایی که مردم داد و ستد میکنند و امانات نیز میشود. ضایع کردن حق مردم در مسائل اقتصادی، یکی از بارزترین نمونههای فساد است. زیرا اقتصاد ناسالم، جامعه را به فساد میکشاند.
دیون و بدهیهای متوفی، هم شامل دیون الهی است، مثل حج، خمس، زکات و کفاره، و هم شامل دیون مردمی است.
در قرآن سفارش شده که به بدهکار مهلت داده شود، ولی نباید بدهکار از این موضوع سوء استفاده کند. لذا اگر بدون غذر در پرداخت بدهی خود تأخیر کند، گناهکار است. در حدیث آمده است: برای کسانی که بدون عذر، بدهی خود را نمیپردازند، گناه دزد نوشته میشود. هم چنان که برای مهلت دهندگان، پاداشی چون پاداش شهیدان ثبت میشود. به هر روزی که به بدهکار مهلت داده شود، پاداش صدقه همان مبلغ، برای طلبکار ثبت میشود. (تفسیر برهان).
بدهکاران باید برای پرداخت بدهی، به سراغ طلبکاران بروند.
گرچه در بسیاری کارها از عجله انتقاد شده است لکن در مواردی نظیر اقامه نماز، دفن میت، ازدواج در جوانی، پرداخت بدهی، توبه و پذیرایی از مهمان، عجله مورد سفارش است.