امام سجاد (علیه السلام) تمام شرایع و دستورات دین را در سه چیز میداند: قول الحق، و الحکم بالعدل، و الوفاء بالعهد؛(2108) گفتار حق، حکم به عدالت، وفای به عهد.
امام صادق (علیه السلام) میفرماید: در سه چیز احدی را در دنیا و آخرت عذر نیست: اداء الامانة الی البر و الفاجر، و الوفاء بالعهد للبر و الفاجر، و بر الوالدین برین کانا او فاجرین؛(2109) اداء امانت به خوب و بد، وفاء به عهد به مؤمن و فاجر، نیکی به پدر و مادر چه خوب باشند و چه بد.
رسول حق (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: لا دین لمن لا عهد له؛ آنکس به عهدش احترام نمیگذارد، و پیمانش را وفا نمیکند، دین ندارد(2110).
مسئله وفای به عهد و پیمان یک مسأله انسانی است، مسئلهای است که وجدان هر انسانی به آن حکم میکند و اعم است از آنکه، شخصی که پیمان میبندد، مسلمان باشد یا نباشد... . پس آن کس که هیچگاه پایبند به وفای عهد و پیمان خودش نیست و هر وقت که پیمان میبندد، دسیسه و دغل بازی است. تصمیمش بر این است که آن را نقض کند، او از انسانیت و از آن چیزی که آن را شرف انسانیت مینامند، سقوط کرده و دیگر انسان نیست.(2111)
به پیمان فاسقان، اعتماد نکنید. کسی که پیمان خداوند را نقض میکند، به عهد و پیمان دیگران وفادار نخواهد بود.
ایمان، ضامن وفا به عهد و پیمان هاست.
آن گونه که پیمان شکنی و ظلم، رمز محرومیت از نعمتها و الطاف الهی است، پایبندی به عهد و پیمان، عامل بهرهگیری از آنهاست. أوفوا بالعقود أحلت لکم (آری، خوش قولی، رمز خوش روزی بودن است. در مثل است: آدم خوش حساب، شریک مال مردم است.
برای فلاح و رستگاری، خشوع در نماز، اعراض از لغو، پرداخت زکات، پاکدامنی، عفت، امانتداری، وفای به عهد و دوام و پایداری در نماز، لازم است.
در اسلام وفای به عهد واجب است، حتی نسبت به کفار. و عهدشکن، منافق معرفی شده است، هر چند که اهل نماز باشد.
وفای به عهد، کمالی است که خداوند خود را به آن ستوده است.
وفای به عهد حتی نسبت به مشرکین لازم است.
وفای به عهد در تمام موارد زیر لازم است: الف: عهدی که خداوند از طریق فطرت یا انبیا با انسانها بسته است. ألم أعهد الیکم یا بنی آدم... یس، 60 ب: عهدی که انسان با خدا میبندد. و منهم من عاهد الله لئن اتانا من فضله... توبه، 75. ج: عهدی که انسان با مردم میبندد. و الموفون بعهدهم اذا عاهدوا... بقره، 177. د: عهد رهبر با امت و بالعکس. الذین عاهدت منهم ثم ینقضون عهد هم انفال، 56.
وفای به عهد، از نشانههای تقواست.
تقوا و وفای به عهد، ملازم یکدیگرند.
وفای به عهد مانند احترام به والدین و رد امانت، تنها از حقوق اسلامی نیست، بلکه از حقوق انسانی است. لذا هر خردمند و عاقلی باید آن را مراعات کند.
وفای به عهد از آثار خرد و عقل است.
وفای به عهد، از صفات ارزشمند انسانی است.