اگر بیتفاوت باشیم و برای رفع گرفتاریها و بلاهایی که اهل ایمان بدان مبتلا هستند، دعا نکنیم، آن بلاها به ما هم نزدیک خواهد بود، چنان که الان بر سر ما آمده است.(1444)
استاد ما، مرحوم آقا سید علی قاضی (رحمه الله) میفرمود: برای حاجتی چهل سال بعد از نماز دعا میکردم، بعد معلوم شد که مصلحت نبوده است.(1445)
در قرآن، دو نوع گشایش برای دو گروه مطرح است: الف: رفاه و گشایش برای خوبان که همراه برکات است، لفتحنا علیهم برکات. ب: رفاه و گشایش برای کفار و نااهلان که دیگر همراه برکات نیست، فتحنا علیهم أبواب کل شیء زیرا چه بسا نعمتها، ناپایدار و سبب غفلت و غرور و طغیان باشد. خداوند، این رفاه و گشایش کفار را وسیله مهلت و پرشدن پیمانه آنان قرار داده است. بنابراین به هر نعمت ظاهری نباید دل خوش کرد، زیرا اگر این نعمتها برای مؤمنین باشد، مایه برکات است، و اگر برای کفار باشد، ناپایدار و وسیله قهر الهی است.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: گاهی بندهای از خداوند حاجت و تقاضایی دارد و خداوند دعایش را مستجاب میکند و مقرر میشود تا مدتی دیگر بر آورده شود. اما پس از آن، بنده گناهی را انجام میدهد که موجب بر آورده نشدن حاجتش میشود.
مراحل پرواز معنوی، عبارت است از: ثنا، ارتباط و سپس دعا.
در دعا، دیگران را فراموش نکنیم.
قرآن درباره دعا سفارشاتی دارد، از آن جمله: 1 - دعا و درخواست باید خالصانه باشد. فادعوا الله مخلصین له الدین (غافر، 14). 2 - با ترس و امید همراه باشد. و ادعوه خوفاً و طمعاً (اعراف، 56.) 3 - با عشق و رغبت و ترس توأم باشد. یدعوننا رغباً و رهباً (انبیاء، 90) 4 - با تضرع و در پنهانی صورت بگیرد. ادعوا ربکم تضرعاً و خفیة (اعراف، 55). 5 - با ندا و خواندنی مخفی همراه باشد. اذ نادی ربه نداء خفیا (مریم، 3).
در اصول کافی، صدها حدیث در اهمیت، نقش و آداب دعا، توجه و اصرار و ذکر حاجتها هنگام دعا و دعای دست جمعی و ایمان به استجابت آن آمده است. (کافی، ج 2، کتاب الدعا.)
سؤال: چرا گاهی دعای ما مستجاب نمیشود؟
پاسخ: عدم استجابت دعای ما به خاطر شرک یا جهل ماست. در تفسیر المیزان میخوانیم که خداوند در این آیه میفرماید: أجیب دعوة الداع اذا دعان خودم اجابت میکنم دعا کنندهای را که فقط مرا بخواند و با اخلاص تمام، از من طلب خیر کند. پس اگر دعا مستجاب نشد، یا به جهت آن است که ما از خداوند خیر نخواستهایم، و در واقع برای ما شر بوده و یا اگر واقعاً خیر بوده، خالصانه و صادقانه از خداوند درخواست نکردهایم و همراه با استمداد از غیر بوده است. و یا اینکه استجابت درخواست ما، به مصلحت ما نباشد که به فرموده روایات، در این صورت به جای آن بلایی از ما دور میشود و یا برای آینده ما یا نسل ما ذخیره میشود و یا در آخرت جبران میگردد.
در اصول کافی میخوانیم: کسی که غذای حرام بخورد، یا امر به معروف و نهی از منکر نکند و یا از سر غفلت و بیاعتنایی دعا کند، دعایش مستجاب نمیگردد.
معنای دعا، ترک کسب و کار نیست، بلکه توکل به خداوند همراه با تلاش است. لذا در روایت میخوانیم که دعای بیکار مستجاب نمیشود.
سؤال: با اینکه کارهای خداوند قانونمند و بر اساس عوامل و سنتهای ثابت است، پس دعا چه نقشی دارد؟
پاسخ، همانگونه که انسان در سفر، حکم نماز و روزهاش غیر از انسان در وطن است، انسان دعا کننده با انسان غافل از خدا متفاوت هستند و سنت خداوند لطف به اولی است، نه دومی. آری، دعا و گفتگو با خداوند، ظرفیت انسان را برای دریافت الطاف الهی بیشتر میکند. همانگونه که توسل و زیارت اولیای خدا، شرایط انسان را عوض میکند. چنان که اگر کودکی همراه پدر به مهمانی رود، دریافت محبتش بیش از آن خواهد بود که تنها برود. بنابراین دعا، زیارت و توسل، سبب تغییر شرایط است، نه برهم زدن سنتهای قطعی الهی.
دعا در هر جا و در هر وقت که باشد، مفید است. چون خداوند میفرماید: من نزدیک هستم.
با آنکه خدا همه چیز را میداند، اما دعا کردن وظیفه ماست.
دعا آن گاه به اجابت میرسد که همراه با ایمان باشد.
دعا، وسیله رشد و هدایت است.
زمان در دعا اثر دارد.
همیشه و به خصوص در جبههها، دعا همراه با حرکت لازم است، نه دعا به جای حرکت.
حالات انسان و ساعات دعا، در استجابت آن مؤثر است.
در دعا، حالات اهل دعا مهم است، نه تعداد آنها. گروه مباهله کننده پنج نفر بیشتر نبودند.
دعا، جهاد، صبر، استغفار، ایمان و توکل به خداوند از عوامل محبوبیت نزد خداوند است.
از آداب دعا و استغفار، ابتدا اعتراف به گناه است.