حضرت على(علیه السلام) مىفرماید: گناهان و اعمال و رفتار بد انسان، موجب محرومیّت او از نماز شب مىشود.
طبق روایات، مقام خلیل اللّه ابراهیم(علیه السلام) ، به خاطر سجدههاى بسیار، اطعام مساكین، نماز شب، رد نكردن سائل و مهمان نوازى او بوده است.
امام صادق(علیه السلام) مىفرماید: پاداش نماز شب آن قدر زیاد است كه خداوند مىفرماید: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِىَ لَهُم مِنْ قُرَّةِ أعیُنٍ جزاءً بِما كانوا یَعمَلونَ»(2706)؛ هیچ كس پاداشى را كه براى آنان در نظر گرفته شده نمىداند.»
امام صادق(علیه السلام) مىفرماید: «شرف مؤمن، نماز شب است و عزّتش، آزار و اذیّت نكردن مردم.»
و درباره استغفار در سحر دو آیه آمده است: «وَ بِالْأَسْحارِ هُم یَسْتَغْفِرونَ»(2707)، «الْمُسْتَغْفِرینَ بِالْأَسْحارِ»(2708).
«فَلا تَعلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِىَ لَهُم مِنْ قُرَّةِ أعیُنٍ جزاءً بِما كانوا یَعمَلونَ»(2709)؛ هیچ كس نمىداند چه پاداش مهمّى كه مایه روشنى چشمهاست براى آنان نهفته است، این پاداش كارهایى است كه انجام مىدادند.»
«الصّابرینَ و الصَّادِقینَ وَ القانِتینَ وَ الْمُنْفِقینَ وَ الْمُسْتَغْفِرینَ بِالْأَسْحارِ»(2710)؛ (پرهیزگاران، همان) صابران و راستگویان و فرمان برداران فروتن و انفاق كنندگان و استغفار كنندگان در سحرها هستند.»
افراد باتقوا داراى ویژگىهاى ذیل هستند:
1- صبر در برابر مشكلات، صبر بر ترك گناهان و صبر بر انجام واجبات.
2- صداقت در گفتار و رفتار.
3- خضوع و فروتنى در انجام دستورات، بدون غرور و خودبرتربینى.
4- انفاق از هر چه خداوند به آنان روزى كرده است.
5- مناجاتهاى سحرى و آمرزشخواهى از خداوند. آرى! سحر مناسبترین زمان براى دعاست.
در برخى روایات آمده است: اگر كسى یك سال به طور مداوم، در قنوت نماز شب هفتاد مرتبه استغفار كند، مشمول این آیه مىشود.
ابى بصیر از امام صادق(علیه السلام) درباره «الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ» پرسید، حضرت فرمودند: رسول خدا(صلى الله علیه و آله) در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار مىكرد.
مفضل بن عمر مىگوید به امام صادق(علیه السلام) عرض كردم: نماز شب من فوت مىشود و من بعد از نماز صبح آن را قضا مىكنم؟ حضرت فرمودند: اشكالى ندارد، ولى آن را براى خانوادهات آشكار نكن، چون آن را سنّت مىپندارند و در این صورت عمل به گفتار خداوند: «الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ» را ابطال مىكند.
نماز شب از نمازهاى بسیار بافضیلت است و در سورههاى مزّمل و مدّثر آمده است: «قُمِ اللَّیلَ اِلَّا قُلیلاً»(2711).
تمام انبیا نماز شب داشتند.
نماز شب، رمز سلامتى بدن و روشنایى قبر است.
نماز شب، در اخلاق، رزق، برطرف شدن اندوه، اداى دین و نور چشم مؤثّر است.
نماز شب، گناه روز را محو مىكند و نور قیامت است.
ابوذر كنار كعبه مردم را نصیحت مىكرد كه براى وحشت و تنهایى قبر، در دل شب دو ركعت نماز بخوانید.
درمانده كسى است كه از نماز شب محروم باشد.
بهترین شما كسى است كه اطعام كند، سلام را آشكارا بدهد و هنگامى كه مردم در خوابند، نماز بخواند.
سه چیز بر پیامبر اكرم(صلى الله علیه و آله) واجب بود و بر دیگران مستحبّ: نماز شب، مسواك و سحرخیزى.
خداوند به تمام قطعات زمان سوگند یاد كرده است. مثلًا: «وَ الْفَجْرِ»، «وَ الصُّبْحِ»، «وَ النَّهارِ»، «وَ الْعَصْرِ» اما به سحر سه بار سوگند یاد شده است: «وَ اللَّیْلِ إِذا یَسْرِ»، «وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ»، «وَ اللَّیْلِ إِذْ أَدْبَرَ»؛ یعنى سوگند به شب، هنگام تمام شدنش.
در میان نمازهاى مستحبى نماز شب جایگاه خاصّى دارد و تأكید فراوانى كه در آیات قران و احادیث به آن شده است به مراتب بیش از نمازهاى مستحبّى دیگر است.
آثار نماز شب در دنیا: آرامش بدن، سلامتى بدن، خوش اخلاقى، ریزش گناهان، خوشبو شدن، عصبانیّت شیطان، رفع گرفتاریها، رفع خشم خداوند، عاقبت به خیرى، رفع غم و اندوه، طولانى شدن عمر، نورانیّت قبر، نورانیّت منزل، كسب نور دائم، زیبائى صورت، نورانیّت و سفیدى صورت، به اجابت رسیدن دعا، نورانیّت چشم، بازداشتن انسان از گناه، نجات از بلاهاى طبیعى.
آثار نماز شب پس از مرگ و در آخرت: نورانیّت قبر، مانع فشار قبر، آسایش در قیامت، نجات از عذاب قبر، نجات از وحشت قبر، زینت، سبب ورود در بهشت، دفع حرارت آتش قیامت، عبور سریع از پل صراط، چراغ انسان در تاریكى قبر، شفاعت نمازگزار در قیامت، خروج از قبر با صورت نورانى.
موانع نماز شب: شبها دیر خوابیدن، زیاد خوابیدن در شب، پرخورى و شكمپرستى، خوردن لقمه حرام و شبهه، ارتكاب گناه در طول روز، ارتكاب صفات رذیله و ناپسند، ترك نمازهاى مستحبّى روزانه، غافل بودن از نماز شب، عشق نورزیدن به نماز شب، احساس سنگین بودن نماز شب.
وقت نماز شب از نیمه شب تا قبل از طلوع فجر صادق است. هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامى ثلث آخر شب سحر محسوب شده و هر چه به اذان صبح نزدیكتر باشد فضیلت بیشترى دارد.
كسى كه میترسد خواب بماند و یا به هر دلیلى نمىتواند بیدار شود مىتواند نماز شب را پیش از نیمه شب و در آخر شب بخواند.
اگر شخصى نماز شب را بین الطلوعین (یعنى بعد از اذان صبح و قبل از طلوع آفتاب) بخواند بهتر است كه نیّت اداء یا قضا نكند بلكه نیّت قربة الى الله داشته باشد.
اگر نماز شب قضا شود مىتوان آن را در روز بجا آورد.
لازم نیست حتماً یازده ركعت را یكجا و یكجا بجا آورد بلكه مىتواند آن را در دو یا سه نوبت بخواند.
براى نماز شب مىتوان به نماز شفع و وتر اكتفا كرد بلكه به هر دلیل امكان بجا آوردن تمام نماز شب وجود نداشته باشد مىتوان به ركعاتى از آن اكتفا كرد و حتّى مىتوان تنها نماز وتر را بجا آورد.
در كتاب نسخههاى خانگى تجربه شده و اسرار شفاى طبیعى نوشته گروهى از نویسندگان آمریكایى كه در سال 1993 میلادى به چاپ رسیده، آمده است: برخاستن از بستر در شب و انجام حركات ساده در منزل و برخى تمرینات سبك ورزشى و شستن دستها و پاها و مالش دادن آنها با آب و تنفّس عمیق براى سلامتى بسیار مفید است.
با اندكى تأمّل در این توصیهها درمىیابیم كه همه این حركات در وضو و نماز شب تجلّى مىیابد.
جالب اینكه نبىّ اكرم اسلام(صلى الله علیه و آله) پیش از همه این تحقیقات در اشارهاى معجزهگونه به نماز شب مىفرماید: «نماز شب را برپا دارید كه صالحان پیش از شما به آن مىپرداختند، تقرّب به بارى تعالى و دورى از گناه و كفّاره بدىها و دور ساختن درد از جسم در آن نهفته است.» امام احمد در مسند و ترمذى و بیهقى و حاكم در مستدرك آن را آورده و ابن عساكر از ابى درداء آن را روایت كرده و البانى نیز در صحیح جامع در حدیث شماره 4079 به آن اشاره كرده است.
درباره نحوه رفع درد از جسم توسط نماز شب ثابت گردیده است كه: نماز شب ترشّح هورمون كورتیزول را (كه كورتیزون طبیعى بدن است) كاهش مىدهد به ویژه كه نماز شب چند ساعت پیش از بیدار شدن براى وقت سحر (یك سوم آخر شب) اقامه مىشود كه این امر از افزایش ناگهانى قند خون كه براى بیماران مبتلا به این عارضه خطرناك است و نیز از افزایش ناگهانى فشار خون جلوگیرى مىكند و مانع سكته مغزى و بیمارىهاى مزمن قلبى در بیمارانى مىشود كه به آن دچار هستند.
نماز شب از خطر انجماد خون در رگهاى شبكیّه چشم كه به سبب كندى جریان خون در خلال خواب صورت مىگیرد و نیز افزایش فشار خون به سبب استفاده كم از مایعات یا كمبود شدید آن در بدن جلوگیرى مىكند. علاوه بر آن از بیمارىهاى مشابه ناشى از چاقى مفرط و تنگى نفس كه مانع از بازگشت خون از سر از طریق سیاهرگ مىشود، مىكاهد.
نماز شب براى بیمارانى كه به انواع التهاب مفاصل همچون روماتیسم و غیره دچار هستند به خاطر حركات سبك و مالش دادن با آب به هنگام وضو مفید است و بیمارى آنان را بهبود مىبخشد.
نماز درمان كارآمدى براى بیمارى «عدم تحرك طولانى مدت» است، زیرا بدن در حین اقامه نماز شب، به حركت واداشته مىشود و تحرّك ساده و ملایم آن هم به صورت منظّم از روشهاى اصلى درمان این بیمارى به شمار مىآید.
نماز شب بدن را از شرّ تجمّع كلسترولهاى سه گانه ( موسوم به چربىهاى بد) مىرهاند. این نوع كلسترول پس از صرف غذاى پرچرب در وعده غذایى شبانه، انباشته مىشود كه در نتیجه آن خطر ابتلا به بیمارىهاى انسداد شرایین قلب در این بیماران در مقایسه با دیگران 32 درصد بیشتر است.
نماز شب از مرگهاى ناگهانى به دلایل مختلف به ویژه ناشى از سكته قلبى و مغزى مىكاهد.
نماز شب همچنین خطر مرگ ناگهانى به دلیل افزایش ضربان قلب را كاهش مىدهد كه تنفّس هواى پاك خالى از آلودگىهاى روزمره به ویژه دود وسایط نقلیه و عوامل حساسیتزا را هم به همراه دارد.
از آنجا كه در نماز شب تلاوت قرآن و تدبّر و تأمّل در آن زیاد است این امر ذهن را فعال مىسازد و بر توان آن در انجام فعالیّتهاى مختلف مىافزاید. تكرار اوراد و اذكار به ویژه اذكارى كه صبح و شب بر زبان جارى مىشود، از ابتلا به بیمارى آلزایمر و ضعیف شدن ذهن در دوران پیرى و ناامیدى و دیگر بیمارىها جلوگیرى مى كند.
نماز شب به دلایل ناشناختهاى مانع از بروز بیمارى موسوم به زنگ گوش مىشود یا از شدّت آن مىكاهد.