تربیت
Tarbiat.Org

گنجینه معارف 3 (110 موضوع)
محمد رحمتی شهرضا

آفات علم بى تزكیه‏

قاضى على بن محمد الماوردى، اهل بصره و در فقه شافعى استاد بود. او معاصر با شیخ طوسى(رحمه الله) بود. خودش مى‏گوید: زحمت زیادى كشیدم در جمع و ضبط كتابى در خرید و فروش (بیع و شراء) و همه جزئیات و فروعات مسائل مربوط به آن را در خاطرم ثبت كردم، بطوریكه بعد از اتمام آن كتاب به ذهنم آمد كه من از هر كسى در این باب فقه، عالم‏ترم، عجب و خودپسندى مرا گرفت.
روزى دو نفر عرب بادیه نشین (عشایر) به مجلس من آمدند و راجع به معامله‏اى كه انجام گرفته بود پرسیدند، كه از آن مسئله چهار فرع دیگر هم منشعب مى‏شد كه من هیچكدام را نتوانستم جواب دهم.
مدتى به فكر فرو رفتم و به خودم گفتم: كه تو ادعا مى‏كردى كه در این باب فقه مرجع و اعلم همه زمان هستى، حال چطور نمى‏توانى این مسئله را جوابگو باشى!
بعد به آنها گفتم: این مسئله را وارد نیستم! آنها تعجب كردند و گفتند: باید بیشتر زحمت بكشى تا بتوانى جواب مسائل را بدهى.
از نزدم رفتند به پیش كسى كه عده‏اى شاگردانم بر او از نظر علمى مقدم بودند.
از او مسئله را سؤال كردند و همه را جواب داد، آنها از جواب سؤال خوشحال شدند و او را مدح كردند و به طرف دهات خودشان رفتند.
ماوردى مى‏گوید: این جریان سبب شد تا من متنبه بشوم و نفسم را از خودپسندى و غرور در علم ذلیل كنم تا دیگر میل به خودستائى ننمایم.(89)