آثار نیرنگ، به صاحب نیرنگ برمىگردد «وَ ما یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ».(2766)
«أَ فَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ؛(2767) پس آیا از مكر خدا (و عذاب ناگهانى او) ایمن شدند؟ با آنكه جز افراد زیانكار، كسى احساس ایمنى از مكر خدا نمىكند.»
«مَكْرَ»، گرچه در فارسى به معناى نیرنگ و حیله است، امّا در لغت عرب، به معناى تدبیر و چارهاندیشى براى بازگرداندن از هدف است، چه حقّ باشد چه باطل. مكر خدا، تدبیر الهى است كه نقشه كفّار را برهم مىزند.
حتّى پیامبر و امامان معصوم(علیهم السلام) نیز خود را در امان نمىدانستند و همواره مراقب اعمال خود بودهاند تا مبادا از آنان لغزشى سر بزند، لذا پیامبر(صلى الله علیه و آله) فرمود: «إِنِّى أَخافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّى عَذابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ»(2768).
راوى مىگوید پشت سر امام صادق(علیه السلام) نماز مىخواندم كه حضرت در نماز فرمود: «اللهم لا تؤمنى مكرك؛ خداوندا! مرا از مكر خودت غافل و ایمن نگردان.» آن گاه حضرت فرمود: «فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ».
حضرت على(علیه السلام) مىفرماید: حتّى بر نیكوكاران این امّت از كیفر الهى ایمن مباش، زیرا خداوند مىفرماید: «فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ».
در حقیقت ایمن نبودن از مكر الهى، به معنى توجّه به از مسئولیّتها و تكالیف و ترس از كوتاهى در انجام وظایف است.
از نیرنگ دشمن بر حذر باش، چون گاهى نزدیكى دشمن، براى غافلگیر كردن است.
قرآن به پیغمبر مى فرماید: «و اگر (دشمنان) بخواهند با تو نیرنگ كنند، قطعاً خداوند تو را بس است، اوست كه با امدادهاى خویش و حمایت مؤمنان، تو را یارى كرده است.»
ریشههاى نیرنگ زدن به دیگران را بشناسیم؛ مثلاً حسد، آدمى را به گناهانى همانند دروغ و نیرنگ، حتّى به محبوبترین نزدیكانش وادار مىسازد.
راه مؤمنان كه عزّت را از طریق ایمان و عمل صالح مىجویند، راه رشد و تكامل است. و راه دیگران كه عزّت را از طریق فریب و نیرنگ مىخواهند محو و هلاكت است.
هیچ كس با نیرنگ و گناه به عزّت نمىرسد.
خدعه و حیله، نشانه عقل و شعور نیست.
كسانى كه در صدد انحراف دیگران هستند، ابتدا خود مرتكب حیله، نفاق، كینه، تهمت و توطئه مىشوند.
اگر باور كنیم كه خداوند همه چیز را مىداند، كمتر دست به حیله و فریب مىزنیم.
مكر و تزویر، حربه رهبران مفسد است. از دست دادن صفا و صداقت و گرفتار شدن به قهر الهى، بزرگترین ضربهاى است كه حیله گران به خود مىزنند. بدتر از بیمارى، جهل به بیمارى است و بدتر از حیله، ندانستن اینكه آثار سوء آن به حیلهگر برمىگردد. هر كه با طرفداران حقّ حیله كند، با خداوند طرف است «یَمْكُرُونَ وَ یَمْكُرُ اللَّه». كید و حیله، كارى شیطانى است. مكر و حیله هر قدر هم بزرگ باشد، قابل كشف و افشاست.