تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 6
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره نحل آیه 93

(93) وَلَوْ شَآءَ اللَّهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّةً وَحِدَةً وَلَکِن یُضِلٌّ مَن یَشَآءُ وَیَهْدِی مَن یَشَآءُ وَلَتُسْئَلُنَّ عَمَّا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ‏
ترجمه: و اگر خداوند خواسته بود (همه شما را به طور اکراه و اجبار) یک اُمت (مؤمن و) متحد قرار داده بود، (تا میان شما هیچ اختلافی نباشد، ولی این اجبار و اکراه خلاف سنت و برنامه اوست و لذا) هر که را بخواهد گمراه می‏کند (و به حال خودش وامی‏گذارد) و هر که را بخواهد (و استحقاق هدایت دارد) هدایت می‏کند و قطعاً شما از آنچه انجام می‏دادید بازخواست خواهید شد.
نکته‏ها:
خداوند همه‏ی مردم را به طور فطری هدایت می‏فرماید، لکن مردم بر اساس اختیار و آزادی که دارند دو گروه می‏شوند؛ گروهی بر خلاف عقل و فطرت راه خلاف را انتخاب می‏کنند و توبه نمی‏کنند، خداوند نیز آنان را به حال خود رها و گمراه می‏کند، ولی گروهی همان راه فطرت و اطاعت را انتخاب می‏کنند، وخداوند آنان را کمک و هدایت می‏کند. بنابراین مراد از هدایت و گمراه کردن خداوند مرحله‏ی بعد از انتخاب انسان است. مثلاً هدف معلم در روز اول تدریس آموزش دادن به همه شاگردان است لکن گروهی که برای فهمیدن تلاش می‏کنند معلم وقت خصوصی نیز به آنان می‏دهد، ولی شاگرد بازی‏گوش را به حال خود رها می‏کند. راستی اگر هدایت و گمراه شدن انسان اختیاری نبود، در پایان آیه خداوند نمی‏فرمود: شما بازخواست می‏شوید! پس سؤال خداوند نشانه‏ی آزادی ماست. زیرا انسان مجبور مورد بازخواست قرار نمی‏گیرد.
پیام‏ها:
1- دست خداوند در اجبار مردم باز است، لکن سنت و برنامه او آزاد گذاشتن مردم است. (و لو شاء اللَّه لجعلکم)
2- انسان در انتخاب عقیده وراه آزاد است. (لتسئلن)
2- سؤال و جواب در قیامت را جدّی بگیریم. (و لتسئلنّ)
3- سؤال و بازخواست از همه‏ی کارهای انسان است. (عمّا کنتم)