تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 6
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره نحل آیه 48

(48) أَوَلَمْ یَرَوْاْ إِلَی‏ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِن شَیْ‏ءٍ یَتَفَیَّؤُاْ ظِلَلُهُ عَنِ الْیَمِینِ وَ الشَّمَآئِلِ سُجَّداً لِّلَّهِ وَهُمْ دَخِرُونَ
ترجمه: آیا چیزهایی را که خداوند آفریده ندیده‏اند که چگونه از راست و چپ سایه‏هایشان می‏گسترد و در حال سجده، فروتنانه خضوع دارند.
نکته‏ها:
کلمه‏ی «فیی‏ء» به سایه‏ی بعد از ظهر گفته می‏شود که در حال بازگشت است، ولی کلمه‏ی «ظلّ» به هر نوع سایه‏ای گفته می‏شود.
کلمه «داخر» به معنای خاضع است و شاید مراد از «یمین» و «شمال» در آیه، دو طرف روز یعنی صبح و غروب باشد.
شاید از آن جهت که سایه حالت به خاک افتادگی دارد، تعبیر سجده در مورد آن بکار رفته است. گرچه از نظر تکوینی همه‏ی موجودات در برابر خدا ساجد وخاضع‏اند.
پیام‏ها:
1- نه فقط خود اشیاء، بلکه آثار و لوازم و خواص اشیاء، همچون سایه آنها، در برابر خداوند خاضعند. (ظلاله ... سجّداً)
2- مطالعه در آفریده‏های الهی و تغییرات آنها، یکی از سفارش‏های قرآن است. (او لم یروا الی ما خلق اللَّه ...)
3- اگر اشیای هستی، حتی سایه آنها، در برابر خداوند ساجد وخاضعند، چرا بشر نباشد. (سجداً ... داخرون)
4- سجده وتسبیح هستی از روی شعور است، گرچه ما آنرا درک نمی‏کنیم. (هم داخرون)
(به گفته‏ی فخررازی، تعبیر «داخرون» در مورد موجوداتِ با شعور بکار می‏رود و این رمز شعور موجودات و سایه آنهاست.)