(61)وَلَوْ یُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَکَ عَلَیْهَا مِن دَآبَّةٍ وَلَکِن یُؤَخِّرُهُمْ إِلَی أَجَلٍ مُّسَمّیً فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمْ لَا یَسْتَئْخِرُونَ سَاعَةً وَ لَا یَسْتَقْدِمُونَ
ترجمه: و اگر خداوند مردم را بخاطر ستمشان مؤاخذه و عذاب کند، هیچ جنبندهای را روی آن (زمین) باقی نمیگذارد ولکن (سنت خداوند بر مهلت دادن است و) کیفر آنان را تا زمان معینی به تأخیر میاندازد، پس همینکه اجلشان فرا رسد نمیتوانند نه ساعتی پس و نه ساعتی پیش افکنند.
نکتهها:
گرچه قانون کلّی خداوند، تأخیر عذاب است، اما گاهی خداوند، ستمگران را گوشمالی میدهد تا عبرتی برای دیگران باشد، نظیر آنچه بر سر قوم لوط و نوح و ثمود آمد.
سؤال: چرا آیه میگوید؛ با گناهِ انسان، همه جنبندهها نابود میشوند!؟
پاسخ: مراد از دابّة در این آیه، یا فقط انسانها هستند، نظیر آیه؛ (انّ شرّ الدّواب عنداللَّه الصمّ البکم)**انفال، 22.*** و یا بخاطر آن است که با هلاکت نسل بشر، آنها نیز از بین میروند، زیرا آفرینش آنها برای انسان بوده است.
از امام معصوم سؤال شد که چرا بعضی مردگان، چشمشان باز است و بعضی بسته است؟ حضرت در پاسخ فرمودند: چون آنها که چشمشان باز بوده فرصت بستن پیدا نکردهاند و آنها که بسته بوده فرصت بازکردن نداشتهاند. (لا یستأخرون ساعة و لایستقدمون)
خطر و اثر برخی ظلمها، فراگیر است و شامل همه جنبندهها از انسان و حیوان میشود، چنانکه میفرماید: (واتقوا فتنة لاتصیبنّ الذین ظلموا منکم خاصة) بترسید از گناهانی که آثار شوم آنها تنها دامن ستمگران را نمیگیرد.
پیامها:
1- کیفر الهی، بر اساس ظلم خود ماست. (یؤاخذ اللَّه ...بظلمهم)
2- ستم، خانمانسوز است و هستی نسل بشر را تهدید میکند. (بظلمهم ما ترک علیها من دابّة)
3- سنت خداوند بر مهلت دادن و تأخیر کیفر است. (یؤخرهم)
در کار خداوند، اِمهال هست، اما اهمال نیست. کیفر الهی دیر و زود دارد، اما سوخت و سوز ندارد.
4- مهلت خداوند، اجل و سرآمدی دارد. (یؤخرهم الی اجل مسمّی)
5- مهلت خداوند بر اساس لطف او و برای توبه و جبران است، پس به آن مغرور نشوید. (و لو یؤاخذ ... ما ترک علیها من دابة ولکن یؤخرهم...)
6- رها بودن و آزاد بودنِ ستمگران در اعمالشان، نشانهای بر حقانیت آنها نیست. (یؤخرهم)
7- اجل انسان قابل تغییر نیست. (لا یستأخرون ساعة و لا یستقدمون)