تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 6
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره یوسف آیه 83

(83) قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْراً فَصَبْرٌ جَمِیلٌ عَسَی اللَّهُ أَن یَأْتِیَنِی بِهِمْ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ‏
ترجمه: (یعقوب) گفت: (این چنین نیست) بلکه (بار دیگر) نفس شما (با نسبت دزدی به یوسف یا تعیین کیفر گروگان گیری) مسئله را برای شما آراسته است پس صبری نیکو (لازم است) امید است که خداوند همه برادران را با هم نزد من آورد چرا که او قطعاً آگاه و حکیم است
نکته‏ها:
وقتی برادران پیراهن آغشته به خون یوسف را با ظاهری غمگین و گریان حضور پدر آوردند و گفتند: که یوسف را گرگ خورد. حضرت یعقوب گفت: «بل سولت لکم انفسکم» یعنی نفس شما این کار را در چشم شما زیبا جلوه داده است و من صبر جمیل می‏کنم. در اینجا نیز که دو فرزندش (بنیامین و پسر بزرگتر) از او جدا شده‏اند همین جمله را تکرار می‏کند. شاید این سؤال مطرح شود در ماجرای یوسف برادران توطئه و خیانت کردند ولی در ماجرای بنیامین این مسایل نبود، پس چرا کلام یعقوب در هر دو مورد یک لحن و یک عبارت است؟ «بل سوّلت لکم انفسکم فصبر جمیل»
در تفسیرالمیزان پاسخ آن آمده‏که: «یعقوب می‏خواهد بگوید دوری این دو برادر نیز دنباله حرکت قبلی شما نسبت به یوسف است. یعنی تمام این صحنه‏ها دنباله و نتیجه‏ی همان کار زشت شماست» ولی ممکن است گفته شود که مراد یعقوب این است که شما در اینجا هم خیال می‏کنید که بی‏تقصیرید و کارتان خوب بوده است، ولی شما مقصّرید زیرا:
اولاً: چرا با دیدن پیمانه در بار برادرتان او را سارق دانستید؟ شاید کس دیگری این پیمانه را در بار گذاشته بود؟ ثانیاً: چرا زود برگشتید؟ باید تحقیق می‏کردید. ثالثاً چرا کیفر سارق را گروگان قرار دادید؟**تفسیر نمونه.*** **امّا سخن صاحب المیزان مناسبتر است چون پیدا شدن پیمانه در بار بنیامین برای عموم مردم سبب علم به دزدی می‏شود و ماندن برادر بزرگتر در مصر نیز برای پیگیری کار یا جلب عواطف و رحم بود و کیفری هم که ذکر شده مجازات سارق در منطقه آنان بوده است بنابراین در هیچ یک از سه مسئله جلوه نفسانی نبود تا گفته شود (بل سولت لکم انفسکم).***
صبر گاهی از ناچاری و بیچارگی است، چنانکه اهل دوزخ می‏گویند: (سواء اصبرنا ام جزعنا) صبر کردن و یا جزع کردن برای نجات ما اثری ندارد. و گاهی صبر آگاهانه و داوطلبانه و تسلیم رضای خداوند است که چهره این صبر در هر جایی با یک عنوان مطرح است؛ صبر در میدان جهاد، شجاعت است. صبر در دنیا، زهد است. صبر در برابر گناه، تقواست. صبر در برابر شهوت، عفّت است و صبر در برابر مال حرام، ورع است.
پیام‏ها:
1- نفس برای توجیه گناه، کارهای زشت را در نظر انسان زیبا جلوه می‏دهد. (سولت لکم انفسکم)**شیطان نیز این دسیسه را بکار می‏برد؛ (زیّن لهم الشیطان اعمالهم) انعام، 43. و همانگونه که زرق و برق دنیا نیز این زیبانمایی را دارد (حتی اذا اخذت الارض زخرفها وازّینت) یونس، 24.***
2- صبر شیوه‏ی مردان خداست و صبر جمیل صبری است که در آن سخنی بر خلاف تسلیم و رضای خداوند گفته نشود.**تفسیر نورالثقلین. ***(فصبر جمیل)
3- هرگز از قدرت خدا مأیوس نشوید. (عسی‏ اللَّه ان یاتینی بهم)
4- یعقوب به زنده بودن سه فرزندش (یوسف، بنیامین، برادر بزرگتر) یقین داشت و به ملاقاتشان امیدوار بود. (ان یاتینی بهم)
5- برای قدرت الهی حل مشکلات تازه و کهنه، یکسان است. خداوند می‏تواند یوسف دیروز و برادر امروز شما را یکجا دورهم گرد آورد. (جمیعاً)
6- مؤمن حوادث تلخ را نیز از حکمت خداوند می‏داند. (الحکیم)
7- باور وتوجه به عالمانه وحکیمانه بودن افعال الهی، آدمی را به صبر و شکیبایی در حوادث دشوار وادار می‏کند. (فصبر جمیل - انه هو العلیم الحکیم)