تربیت
Tarbiat.Org

به سوی او
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

نیت، شمشیرى دولبه

بنابراین، مسأله «نیت» در عبادت بسیار مهم است، به طورى كه گاهى یك نماز پنج دقیقه‌اى فردى را بهشتى مى‌كند و دیگرى را جهنمى.
از این رو ما در این مسأله باید بسیار حساس باشیم و كاملاً دقت كنیم. نكند عمرى بر این تصور باشیم و دلمان خوش باشد كه نمازهاى خوبى خوانده ایم، اما وقتى پرونده را باز مى‌كنند و حساب را مى‌رسند، بگویند، این نمازها را براى مردم و فلان كس و فلان كس خوانده اید، مزدش را از همان ها بگیرید! در این باره بعضى تعبیراتى در روایات هست كه بیم آن دارم نقل آنها موجب یأس و ناامیدى شود. در روایتى در مورد مخفى بودن ریا این‌چنین آمده است كه، ریا گاهى آن چنان مخفى و نامحسوس است كه حتى ملایكه نیز متوجه آن نمى‌شوند و فقط خود خداى متعال، فاسد بودن و ریایى بودن آن را تشخیص مى‌دهد. اعمالى كه ما انجام مى‌دهیم باید از چند پست بازرسى رد شود تا به درجه قبولى نایل گردد. در این روایت مى‌فرماید، عملى را بنده‌اى انجام مى‌دهد، این عمل بالا مى‌رود تا به آسمان اول مى‌رسد ملایكه‌اى كه در آسمان اول مأمور بازرسى اعمال هستند این عمل را بررسى مى‌كنند و مشكلى در آن نمى‌بیند؛ از این رو مهر قبولى بر آن مى‌زنند. سپس عمل بالا مى‌رود تا به آسمان دوم مى‌رسد. ملایكه آسمان دوم نیز اشكالى در عمل پیدا نمى‌كنند و از این رو آنان نیز به عمل نمره قبولى مى‌دهند. به همین ترتیب این عمل آسمان هاى سوم و چهارم و... تا آسمان هفتم را پشت سر مى‌گذارد و با وجود این‌كه هفت بار و هر بار دقیق‌تر از قبل مورد بازرسى مأموران الهى و فرشتگان قرار مى‌گیرد، كوچك ترین نشانه‌اى از فساد و خرابى در آن تشخیص داده نمى‌شود و در همه مراحل نمره قبولى دریافت مى‌دارد. اما هنگامى كه این عمل در نهایت به پیشگاه الهى عرضه مى‌شود، خداى متعال مى‌فرماید آن را براى غیر من انجام داده است، لعنت من بر او باد(448)
( صفحه 285)
به هر حال روایاتى از این قبیل متعدد داریم كه عرض كردم بیم آن دارم نقل آنها موجب یأس شود. به هر حال باز هم تأكید مى‌كنم كه موضوع نیت صحیح در عبادت بسیار مهم است و امرى است كه از مو باریك‌تر است و اگر انسان دقت و وسواس كافى به خرج ندهد بیم آن مى‌رود كه گرفتار «ریا» گردد.
اهمیت و نقش نیت در اعمال ما تا بدان حد است كه ما مى‌توانیم به جز عبادات اصطلاحى، از طریق نیت، كارى كنیم كه تمام اعمالمان عبادت باشد! حتى كارهایى از قبیل: خوردن، آشامیدن، خوابیدن، استراحت كردن و لذت حلال بردن نیز مى‌تواند طورى واقع شود كه عبادت به حساب آید! این در صورتى است كه انسان در همه افعال خود «رضایت خداوند» را مد نظر داشته باشد. اگر هر نشست و برخاست و هر عملى را كه انجام مى‌دهیم قصدمان واقعاً این باشد كه با آن كار رضایت و خشنودى خدا را تحصیل كنیم، آن عمل، عبادت مى‌شود. البته تفاوت عبادات خاص با سایر اعمال این است كه در سایر اعمال اگر آنها را به قصد جلب رضایت الهى انجام ندهیم مشكلى ندارد و ما را جهنمى نمى‌كند، اما عبادات خاص مثل نماز و روزه اگر به قصد ریا انجام شود فرد، مستوجب عقاب و جهنم خواهد شد.
در خصوص نماز باز هم تأكید مى‌كنیم كه در مورد نیت آن بسیار حساس باشیم. اگر نیت نماز درست شد، گوهرى قیمتى خواهد شد كه انسان را به اوج تقرب الى الله عروج خواهد داد و قدر و ارزش آن از تصور بیرون است. اگر هم خداى ناكرده نیت نماز فاسد شد، همان گوهر گران بها نه تنها از ارزش و اعتبار مى‌افتد، كه تبدیل به عنصرى مضرّ و مخرّب مى‌گردد و صاحب عمل را تا جهنم به دنبال خود مى‌كشد! از خداى متعال مى‌طلبیم كه توفیق اخلاص در همه عبادات، به خصوص نماز را به همه ما عنایت فرماید.
( صفحه 287)