در روایات اسلامى نیز بر این فریضه بزرگ بسیار تأكید گردیده و آثار و ثمراتى بسیار مهمّى براى آن برشمرده شده است. همه ما با بسیارى از این روایات آشنا هستیم. در این جا از باب تذكر و براى تیمّن و تبرك، برخى از این روایات را مرور مىكنیم:
ـ روایت مشهورى است كه همه ما آن را شنیده و یا حتى براى دیگران نقل كرده ایم، كه حضرت مىفرمایند: اَلصَّلوةُ عَمُودُ الدّینِ(428) نماز ستون دین است. عمود در عربى به آن چوب یا آهنى گفته مىشود كه هنگام برپا كردن خیمه و چادر، در وسط آن قرار داده مىشود. بدیهى است كه اگر عمود خیمه را بردارند تمامى خیمه بر روى زمین خواهد افتاد. در این روایت نیز
( صفحه 270)
حضرت از باب تشبیه مىفرماید، نسبت دین و نماز نیز به همین صورت است كه اگر نماز را از دین بردارند دیگر دینى باقى نخواهد ماند! از این رو، این روایت، اهمیت فوق العاده و بسیار حساس نماز را بیان مىكند. خود حضرت نیز در ادامه روایت به این امر تصریح مىكنند: اَلصَّلوةُ عَمُودُ الدّینِ مَثَلُها كَمَثَلِ عَمُودِ الفُسطاطِ اِذا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَ الاوْتادُ و الاَطْنابُ وَ اِذا مالَ الْعَمُودُ وَ انْكَسَرَ لَمْ یَثْبُتْ وَتَدٌ وَ لا طُنُبٌ؛ اگر عمود خیمه استوار و مستقیم باشد خیمه نیز برپا و ثابت خواهد بود، اما اگر عمود خیمه بشكند طناب ها و میخ ها نمىتوانند خیمه را سرپا نگاه دارند.
ـ روایتى است كه هم از امام باقر و هم از امام صادق(علیه السلام) به الفاظ مختلف روایت شده است؛ طبق یك نقل، امام صادق(علیه السلام) مىفرمایند: اَوَّلُ ما یُحاسَبُ عَلَیْهِ الْعَبْدُ الصَّلوةُ فَاِذا قُبِلَتْ قُبِلَ سائِرُ عَمَلِهِ وَ اِذا رُدَّتْ عَلَیْهِ رُدَّ عَلَیْهِ سائِرُ عَمَلِهِ(429) مىفرماید، اولین چیزى كه روز قیامت از پرونده بندگان مورد محاسبه قرار مىگیرد نماز است؛ اگر مورد قبول واقع شود سایر اعمالش نیز قبول مىشود، و اگر نمازش قبول نشود سایر اعمال او نیز پذیرفته نخواهد شد.
ـ روایت مشهور دیگرى است كه باز همه ما آن را شنیده ایم. طبق نقل، امام صادق(علیه السلام) به هنگام وفاتشان فرمودند خویشان و آشنایان را خبر كنند. هنگامى كه آنان جمع شدند، حضرت فرمودند: اِنَّ شَفاعَتَنا لَنْ تَنالَ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلوةِ(430) به راستى، شفاعت ما هرگز شامل نخواهد شد آن كسى را كه نماز را سبك بشمارد. از این روایت نیز اهمیت و جایگاه بسیار مهم نماز در دین و نزد امامان(علیهم السلام) و رهبران دین به خوبى مشخص مىشود.
در هر صورت، آیات و روایات بسیار فراوانى در این زمینه وجود دارد كه همگى آنها بیان گر اهمیت فوق العاده و ممتاز و بى بدیل نماز هستند. این ادله جاى هیچ تردیدى را باقى نمىگذارد كه مهم ترین عملى كه مىتواند انسان را به خداى متعال نزدیك كند نماز است. خود ما هر روز چندین مرتبه بر این امر شهادت مىدهیم: حَىَّ عَلى خَیْرِ الْعَمَلِ؛ بشتابید براى بهترین كار. شاید واقعاً تا به حال به این مسأله توجه نكردهایم و سال ها است كه بدون تأمل در مفاد این جمله آن را تكرار كرده ایم. آیا به راستى باورمان هست كه نماز بهترین كار است؟! ما كه تا به حال بارها تكرار كرده ایم: «حَىَّ عَلَى الفَلاحِ؛ بشتابید براى رستگارى» آیا واقعاً تا به حال به
( صفحه 271)
این معنا توجه كردهایم كه نماز مىتواند ما را به آن سعادت و رستگارى كه براى رسیدن به آن بى تاب هستیم، برساند؟! آرى، همین نمازى كه به سادگى از كنار آن عبور مىكنیم، بهترین كارها و كلید رستگارى ما است! بگذریم از اینكه متأسفانه برخى از مسلمانان بر اثر برخى شبهات، این جمله (حَىَّ عَلى خَیْرِ الْعَمَل) را از اذان و اقامه حذف كردهاند. خلیفه دوم كه این كار را بنیان نهاد استدلالش این بود كه این شعار باعث مىشود مردم براى خواندن نماز، جهاد و جبهه را ترك كنند! اما بر اهل بصیرت پوشیده نیست كه آنچه انسان را به صحنه جهاد و فداكارى و جان بازى در راه خدا مىكشاند عبودیت و نماز است. كسى كه به نماز اهمیت ندهد به جهاد هم نخواهد رفت.
به هرحال، همانگونه كه بحمداللّه ما هر روز بارها تكرار مىكنیم، به راستى نماز «بهترین كار» است و مىتواند در رساندن انسان به كمال و قرب الهى بسیار مؤثر باشد. متأسفانه مشكل اساسى بسیارى از ما این است كه شیطان ما را اغوا مىكند و این مطلب و نظایر آن را خیلى جدى تلقى نمىكنیم! ما نوعاً به همین ظاهر و گفتن الفاظ و اذكار و اوراد نماز اكتفا مىكنیم؛ از همین رو نیز اثر چندانى از نماز نمىبینیم؛ چرا كه آن آثار، مربوط به روح نماز است، كه نماز ما فاقد آن است.