آیه
سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
لَهُ مُلْکُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ یُحْییِ وَیُمِیتُ وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه
آنچه در آسمانها و زمین است برای خداوند تسبیح گویند و اوست عزیز حکیم.
حکومت آسمانها و زمین برای اوست، زنده میکند و میمیراند و او بر هر چیزی تواناست.
اوست اول و آخر و ظاهر و باطن و او به هر چیزی آگاه است.
نکته ها
آخرین آیه سوره قبل (واقعه) درباره تسبیح خداوند بود: «فسبّح باسم ربّک العظیم» و اولین آیه این سوره نیز تسبیح خداوند است. «سبّح للّه ما فی السّموات و الارض»
آغاز هشت سوره قرآن، با تسبیح خداوند میباشد: اسراء، نحل، حدید، حشر، صفّ، جمعه، تغابن و اعلی. و بیش از نود بار این واژه در قرآن آمده است، در حالی که تنها چهار سوره با حمد الهی آغاز میگردد: حمد، انعام، سبأ و فاطر. و حدود هفتاد بار این واژه با مشتقاتش در قرآن آمده است. شاید رمز غلبه تسبیح بر حمد خداوند، اهمیّت مبارزه با شرک و خرافات و فراوانی آن در عقاید بشری و تقدّم پیرایش بر آرایش باشد. همان گونه که در اذکار نماز، «سبحان اللّه» مقدّم بر «الحمدللّه» است.
در جهانبینی الهی، تمام هستی در حال تسبیح خداوند است، گرچه ما آن را نفهمیم «و ان من شیء الاّ یسبّح بحمده ولکن لاتفقهون تسبیحهم»**اسراء، 44.*** و این تسبیح، آگاهانه است. «کلٌّ قد عَلِم صلاته و تسبیحه»**نور، 41.***
قرآن، نام برخی از تسبیح کنندگان را به خصوص ذکر کرده است:
الف) فرشتگان. «نحن نسبّح بحمدک»**بقره، 30.***
ب) رعد آسمانی. «یسبّح الرّعد بحمده»**رعد، 13.***
ج) پرندگان. «المتر انّ اللّه یسبّح له مَن فی السّموات و الارض و الطّیر»**نور، 41.***
د) کوهها. «سخّرنا مع داود الجبال یسبّحن»**انبیاء، 79.***
تسبیح خداوند، وسیله نجات از گرفتاری است. «فلولا انّه کان من المسبّحین . للبث فی بطنه الی یوم یبعثون»** صافّات، 143 و 144.*** اگر یونس اهل تسبیح نبود تا روز قیامت در شکم ماهی باقی میماند.
مراد از اوّل و آخر بودن خداوند، ازلی و ابدی بودن اوست، یعنی او قبل از هر چیز بوده و بعد از هر چیز خواهد بود و وجود او ظاهر و آشکارتر از هر وجودی است و در عین حال، نهانتر از هر نهانی است. او ظاهر است، چون دلایل بسیاری بر وجودش دلالت میکند و باطن است، چون به تمامی امور عالم است.
پیام ها
1- خداوند از هر گونه عیب و نقص و عجز منزّه است و همه هستی بر این امر گواهی میدهند. «سبّح للّه ما فی السّموات و الارض»
2- تسبیحگویان آسمان، مقدّم بر زمینیان هستند. «سبّح للّه ما فی السّموات و الارض»
3- قدرتی ارزش دارد که اِعمال آن حکیمانه باشد. «هو العزیز الحکیم»
4- فرمانروای حقیقی آسمان وزمین، خداوند است. حکومت بشر بر زمین، امری اعتباری ومجازی است، به آن مغرور نشویم. «له ملک السّموات والارض»
5 - خدایی که صاحب عزّت، حکمت، حاکمیّت و قدرت و مرگ و زندگی موجودات به دست اوست، سزاوار تسبیح و تقدیس است. «العزیز الحکیم، له ملک، قدیر یحیی و یمیت»
6- آغاز و انجام و غیب و شهود هستی، به دست خداست. «هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن...»
7- مهمتر از خلقت حکیمانه و مالکیت مقتدرانه، علم ونظارت دائمی خداوند است. «و هو بکلّ شیء علیم»، (با توجه به دو آیه قبل)
توضیحات
سیمای سوره حدید
این سوره بیست و نه آیه دارد و در مدینه نازل شده است.
آیات این سوره، علاوه بر تحکیم پایههای عقیدتی، به دستوراتی در زمینههای اجتماعی و حکومتی میپردازد و در آیات اول، حدود بیست صفت از صفات الهی را مطرح نموده است.
عظمت قرآن، اوضاع مؤمنان و منافقان در قیامت، سرنوشت اقوام پیشین، انفاق در راه خدا و برای رسیدن به عدالت اجتماعی، انتقاد از رهبانیّت و انزوای اجتماعی، موضوعاتی است که این سوره به آنها پرداخته است.
امام سجادعلیه السلام فرمودند: خداوند میدانست که در آخرالزّمان گروهی ژرفاندیش خواهند آمد، لذا سوره توحید و آیاتی از سوره حدید را نازل کرد (تا مردم، خدا را بهتر بشناسند) و هر کس غیر از این صفات را بر خدا بپذیرد، هلاک میشود.**تفسیر نورالثقلین.***