تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 9(دوره ده جلدی)
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره 55. رحمن آیه 7-9

آیه
وَالسَّمَآءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِیزَانَ
أَلَّا تَطْغَوْاْ فِی الْمِیزَانِ‏
وَأَقِیمُواْ الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُواْ الْمِیزَانَ‏
ترجمه
و آسمان را بالا برد
و قانون و میزان را مقرّر کرد تا در سنجش و میزان تجاوز نکنید.
و وزن را بر اساس عدل بر پا دارید و در ترازو کم نگذارید.
نکته ها
بعد از بیانِ رحمت الهی و نعمت تعلیم و بیان و حساب خورشید و ماه و سجده موجودات که نوعی توجّه به رابطه خدا با انسان و طبیعت است، این آیات نحوه‏ی رابطه انسان با جامعه را مطرح می‏کند.
قسط در میزان، آن است که نه زیاده خواهی شود نه خسارت و زیان.
کتاب و میزان متلازم‏اند. خداوند در سوره حدید می‏فرماید: «و أنزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقومَ النّاس بالقسط»**حدید، 25.*** در این آیات نیز، هم به قرآن اشاره شده، هم به میزان: «علّم القرآن... ألاّ تطغوا فی المیزان»
تکرار، نشانه‏ی اهمیّت است. در آیات پی‏درپی، سه بار کلمه میزان تکرار شده است که نشان دهنده ضرورت توجّه به معیار و وسیله سنجش درست و مطمئن در امور مختلف است. «وضع المیزان...»، «الاّ تطغوا فی المیزان...» و «لاتخسروا المیزان»
بی‏توجّهی به میزان و عدم رعایت انصاف و عدالت در حقوق مردم، انسان را به فسق و فجور می‏کشاند و فسق و فجور انسان را به تکذیب وامی‏دارد. در سوره مطفّفین می‏خوانیم: «ویل للمطفّفین» وای بر کم‏فروشان! سپس می‏فرماید: «اِنّ کتاب الفجّار...» وآنگاه: «ویل یومئذ للمکذّبین» گویا لقمه‏ی حرام، مقدّمه فجور، و فجور مقدّمه کفر و تکذیب می‏شود.
برای برقراری عدل و میزان، اسلام دستورات دقیق و مهمی دارد تا آنجا که در روایات آمده است: اگر کفش قاضی تنگ است، نباید در آن هنگام قضاوت کند تا مبادا فشاری که به پای او وارد می‏شود در قضاوتش اثر بگذارد و او را به عجله و بدخلقی وادارد و از قضاوت بر حق منحرف کند!
آداب تجارت‏
در حدیث می‏خوانیم: تجارتی ارزشمند است که برپایه حقّ و راستی باشد. «التاجر فاجر و الفاجر فی النّار الاّ مَن أخذ الحق و اعطی الحق»**کافی، ج‏5، آداب تجارت.***
حضرت علی‏علیه السلام دستور داد دینارهای غیر خالص را در چاه بریزند تا به وسیله آن معامله‏ای صورت نگیرد. «القه فی البالوعه حتّی لایباع شی‏ءٌ فیه غشٌ»**کافی، ج 5، ص 160.***
آن حضرت همه روزه در بازار کوفه قدم می‏زد و گاهی در وسط بازار می‏ایستاد و می‏فرمود: ای گروه تجّار!
«قدّموا الاستخارة»، از خدا خیر بخواهید.
«تبرّکوا بالسّهولة»، برکت را در سایه آسان گرفتن بر مردم بخواهید.
«جانبوا الکذب»، از دروغ در معامله دوری کنید.
«و تجانبوا عن الظلم»، از ظلم و بی‏عدالتی پرهیز کنید.
«و لاتقربوا الربا»**تفسیر نمونه.*** و به ربا نزدیک نشوید.

پیام ها
1- جایگاه آسمان و زمین تصادفی نیست. برافراشتگی آسمان و حجم و اندازه و فاصله ستارگان، حکیمانه و جلوه‏ای از رحمت الهی است «الرّحمن... و السماء رفعها و وضع المیزان»
2- عدالت مثل نماز است و باید آن را در جامعه به پاداشت. «و اقیموا الوزن»
3- میزان و وسیله سنجش باید عادلانه باشد، مورد وزن هرچه می‏خواهد باشد. «و اقیموا الوزن بالقسط»
4- نظام هستی برپایه میزان است. زندگی ما نیز باید بر مدار میزان باشد. «وضع المیزان ألاّ تطغوا فی المیزان»
5 - عدل و میزان، هم در آسمان عامل ثبات و پایداری است، هم در زمین و هم در جامعه. «وضع المیزان ألاّ تطغوا فی المیزان»
6- جامعه برای رسیدن به رستگاری دو بال می‏خواهد: علم و عدالت. (در دنیای امروز علم هست ولی عدالت نیست.) «علّم القرآن... ألاّ تطغوا فی المیزان»
7- راه رسیدن به عدالت، عمل به قرآن است. «علّم القرآن... ألاّ تطغوا فی المیزان»
8 - در کارها، نه افراط «ألاّ تطغوا» و نه تفریط. «لاتخسروا»
9- کم کاری در خدمات از جانب کارمندان و کارگران و فرهنگیان و مسئولان و مبلّغان دینی نیز کم فروشی است. «لاتخسروا المیزان»