آیه
وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُیُوناً فَالْتَقَی الْمَآءُ عَلَی أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ
وَحَمَلْنَاهُ عَلَی ذَاتِ أَلْوَ احٍ وَدُسُرٍ
تَجْرِی بِأَعْیُنِنَا جَزَآءً لِّمَنْ کَانَ کُفِرَ
وَلَقَد تَّرَکْنَاهَآ آیَةً فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه
و از زمین چشمههایی جوشاندیم، پس آب (زمین و آسمان) بر اساس امری که مقدّر شده بود، به هم پیوستند.
و نوح را بر (کشتیای که) دارای تختهها و میخها بود، سوار کردیم.
کشتی (حامل نوح و پیروانش) زیر نظر ما به حرکت در آمد. (این امر) پاداش پیامبری بود که مورد تکذیب و کفر قرار گرفت.
و همانا ما کشتی را به عنوان نشانه باقی گذاشتیم، پس آیا پند گیرندهای هست؟
پس عذاب و هشدار من چگونه است؟
نکته ها
«دُسُر» جمع «دسار» به معنای میخ است و «نُذُر» جمع «نذیر» است، ولی در این گونه موارد به معنای هشدار است، نه هشدار دهنده.**لسان العرب.***
کشتی نوح دارای خصوصیاتی بود از جمله:
الف) ساخت آن به فرمان الهی بود. «اصنع الفلک»
ب) سازندهی آن پیامبر خدا بود.
ج) محل ساخت کشتی، در بیابان خشک و دور از دریا و به گفتهی روایات، مسجد کوفه بود که این، تمسخر کافران را به دنبال داشت.
د) از تمام نژادهای حیوان نر و ماده در آن سوار شدند.
ه) حرکت آن زیر نظر خدا بود. «تجری باعیننا»
و) موجهایی به اندازهی کوهها در مسیرش بود. «فی موج کالجبال»**هود، 42.***
ز) تمام مؤمنان زمین بر آن سوار شدند.
ح) تنها وسیلهی امن و نجات بود.
با همه این خصوصیاتی که برای کشتی نوح بیان شده است، خداوند به جای کلمه «سفینه» و کشتی میفرماید: «الواح و دُسر» یعنی یک مشت تخته و میخ. شاید این کوچک نمایی به خاطر آن است که نجات نوح منسوب به اراده او باشد، نه عظمت کشتی.
در آیه 15، تخته و میخ که وسیله نجات پیامبری بوده است، به عنوان آیهی الهی معرّفی شده است، آیا قبور کسانی که خود سبب نجات بودهاند، آیه الهی نیست؟ «ذات الواح و دسر... ترکناها آیة...»
پیام ها
1- جوشش چشمهها وجریان آبها، با ارادهی الهی است. «و فجّرنا الارض عیوناً»
2- همین که ارادهی خداوند بر کاری تعلق گرفت، آسمان و زمین همکاری میکنند. «فالتقی الماء»
3- قهر الهی و هماهنگی عوامل طبیعی در آسمان و زمین برای عذاب، حساب و کتاب دارد. «امر قد قُدر»
4- اگر ما بندهی خالص خدا شویم، خداوند همه چیز ما را تأمین میکند. «عبدنا - فتحنا - فجّرنا - حملنا»
5 - مسیر کارهای الهی از طریق ابزارهای مادی و تلاشهای انسانی است. «حملناه علی ذات الواح و دسر» تخته و میخ زیاد است، لیکن اراده خداست که این تختهها و میخها را وسیله نجات پیامبر خود و مؤمنان قرار میدهد.
6- نه فقط ساخت کشتی نوح، بلکه مسیر حرکت آن زیر نظر خداوند بوده است. (در جایی دیگر میفرماید: «اصنع الفلک باعیننا»**هود، 37.*** و در اینجا میفرماید: «تجری باعیننا»)
7- انبیا نعمتی هستند که نباید کفران شوند و اگر کفران شدند خداوند، کافران را کیفر میدهد و به انبیا پاداش میدهد. «جزاء لمن کان کفر»
8 - همهی کیفرها در قیامت واقع نمیشود. «جزاء لمن کان کفر»
9- کشتی نوح در طول تاریخ ماندنی است. «ترکناها آیة» (چنانکه بدن فرعون در طول تاریخ نشانه است. «فالیوم ننجّیک ببدنک لتکون لمن خلفک آیة»**یونس، 92.***)
10- حفظ آثار باستانی که یادآور عوامل پیشرفت یا سقوط ملتهاست، لازم است. «ترکناها آیة»
11- کاری که با ارادهی الهی و به دست اولیای خدا انجام گیرد، مبارک است. (کشتی نوح در آن زمان مؤمنان را نجات داد، نسل تمام حیوانات را حفظ کرد و برای تاریخ درس و یادگار شد.) «ترکناها آیة»
12- باید به آیات الهی با دقت و بصیرت نگاه کرد. «ترکناها آیة فهل من مدّکر»
13- برای هدایت شدن انسان، تنها عوامل خارجی کافی نیست، ظرفیت و روحیهی پندپذیری لازم است. «فهل من مدّکر»
14- عذاب اقوام گذشته، باید مایهی هشدار برای آیندگان باشد. «عذابی و نذر»
15- عذاب و قهر خدا، پس از هشدارهای متعدّد است. «عذابی و نذر»