آیه
وَالسَّمَآءِ ذَاتِ الْحُبُکِ
إِنَّکُمْ لَفِی قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ
یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِکَ
قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ
الَّذِینَ هُمْ فِی غَمْرَةٍ سَاهُونَ
ترجمه
سوگند به آسمانِ دارای راهها (و زیباییها)ی بسیار.
به درستی که شما در گفتار گوناگون (سرگردان) هستید.
هر که از حق منصرف گشت، (در آینده نیز) به انحراف کشیده خواهد شد.
مرگ بر دروغزنان (که بیدلیل و برهان درباره قرآن و قیامت سخن میگویند).
آنان که در بیخبری و غفلت غرقند.
نکته ها
«حُبُک» جمع «حبیکه» و «حباک» به سه معنای راه، زینت و اعتدال آمده است که برای هر یک از معانی آن برای توصیف آسمان در قرآن شاهدی وجود دارد:
«لقد خلقنا فوقکم سَبع طرائق»**مؤمنون، 17.*** ما بالای سر شما هفت راه آفریدیم.
«زیّنّا السماء الدنیا بزینة الکواکب»** صافّات، 6.*** ما آسمان دنیا را با ستارگان، زینت دادیم.
«والسّماء رفعها و وضع المیزان»**الرحمن، 7.*** آسمان را برافراشت و توازن برقرار کرد.
«یؤفک» از «اِفک» به معنای منصرف ساختن و به انحراف کشاندن است. لذا به دروغ که انحراف از حقیقت و مایهی انحراف است، افک گویند.
«خرّاص» از «خَرص»، به سخنی گفته میشود که پایه علمی ندارد و بر اساس گمان، تخمین و حدس است. «غمرة» به آب فراوانی گفته میشود که عمق آن پیدا نباشد و مراد از آن در اینجا جهالت و نادانی عمیقی است که انسان را فراگیرد.
عدّهای کارشان شایعهسازی بر اساس حدس، پندار، القای بافتههای خود به دیگران و ایجاد تردید در آنهاست. معمولاً شایعه را دشمن سفارش میدهد، منافقان تولید میکنند و افراد ساده لوح میپذیرند.
امام باقرعلیه السلام در باره «یؤفک عنه مَن افک» فرمودند: کسیکه از ولایت اهلبیت پیامبرعلیهم السلام منحرف و سرپیچی کند، از بهشت بازخواهد ماند.**کافی، ج1، ص422.***
پیام ها
1- کسی که اهل منطق نباشد، ثباتی نداشته و هر لحظه حرفی میزند. لذا راه مستقیم یکیاست، ولی بیراهه زیاد. عقیده حقّ یکی است، ولی ناحق زیاد. «انّکم لفی قول مختلف»
2- مخالفان، درباره پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله سخنان مختلفی میگفتند، از قبیل: شاعر، کاذب، شاگرد دیگران، جادوگر، جادو شده، مجنون، کمک گیرنده از دیگران، بازگو کننده افکار و افسانههای پیشینیان و امثال آن. «انّکم لفی قول مختلف»
3- هر انحراف، لغزش و گناهی، زمینهساز انحرافات، لغزشها و گناهان دیگری است. «یؤفک عنه من افک»
4- سخن گفتن بیدلیل و بیاساس و تکیه بر حدس و گمان، زمینهی دریافت لعنت الهی است. «قتل الخراصون»
5 - نفرین و شعار مرده باد...، شعاری قرآنی است. «قتل الخرّاصون»
6- جامعه اسلامی باید با قاطعیّت، افراد نااهل را طرد نماید. «قتل الخرّاصون»
7- حدس و گمان و اشتباه، گاهی برای افراد پیدا میشود، لیکن خطر آنجاست که کار انسان، حدس زدن و عمر انسان در خطا و غفلت غرق باشد. «الخرّاصون... فی غمرة ساهون...» (تکیهگاه انسان باید علم و دانش باشد، نه حدس و گمان)
8 - کسی که در غفلت و اشتباه غرق شده و در دنیای حدس و خیال زندگی میکند، ارزش حیات و زندگی ندارد. «قتل الخرّاصون الّذین هم فی غمرة ساهون»