آیه
لَا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَآدُّونَ مَنْ حَآدَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَلَوْ کَانُواْ آبَآءَهُمْ أَوْ أَبْنَآءَهُمْ أَوْ إِخْوَ انَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمَانَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَیُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ أُوْلَئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
ترجمه
هیچ قومی را نمییابی که به خدا و قیامت مؤمن باشند و (در همان حال) با کسی که در برابر خدا و رسولش موضع گرفته است، مهرورزی کنند، حتّی اگر پدران یا پسران یا برادران یا خویشانشان باشند. آنها کسانی هستند که خداوند، ایمان را در دلهایشان ثابت فرموده و با روحی از جانب خویش آنان را تأیید نموده است و آنان را در باغهایی که نهرها از پای (درختان) آنها جاری است، وارد میکند در حالی که در آنجا جاودانه هستند، خداوند از آنان راضی است و آنان نیز از او راضی هستند. آنان حزب خدا هستند، آگاه باشید که تنها حزب خدا پیروز و رستگارند.
نکته ها
مقام رضا، بالاتر از مقام تسلیم است، یعنی بنده نه فقط تسلیم مقدّرات الهی و امر و نهی اوست، بلکه در دل نیز به آن راضی است و از سر رضایت آن را میپذیرد.
ایمان با کفر سازگار نیست. به نوح دربارهی فرزندش گفته میشود: «انه لیس من اهلک»**هود، 46.*** هنگامی که برای ابراهیم ثابت شد عموی او منحرف است، از او برائت جست. «فلما تبیّن له انه عدوّ للّه تبرّأ منه»**توبه 114.*** حتّی پیامبر اسلامصلی الله علیه وآله از استغفار برای مشرکان منع میشود. «ما کان للنبی والّذین آمنوا ان یستغفروا للمشرکین ولو کانوا اولی قربی من بعد ما تبین لهم انهم اصحاب الجحیم»** توبه، 113.***
تولّی و تبرّی
در سوره مجادله بارها سخن از تولّی و تبرّی مطرح شده است که بیانگر اهمیّت دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خداست:
«تولّوا قوماً غضب اللّه علیهم»، «لاتجد... یوادون من حادّ اللّه»
امام رضاعلیه السلام فرمود: «کمال الدین ولایتنا والبرائة من عدّونا» کمال دین، در پذیرش ولایت ما و دوری از دشمنان ماست.
به امام صادقعلیه السلام گفتند: فلانی به شما محبت میورزد ولی نسبت به برائت از دشمنان شما ضعیف عمل میکند. حضرت فرمودند: دروغ میگوید کسی که ادّعای محبت ما را دارد و از دشمن ما دوری نجسته است.** بحار، ج 27، ص 58.***
امام صادقعلیه السلام فرمود: «اوحی اللّه الی نبیّ من انبیائه قل للمؤمنین لاتلبسوا لباس اعدایی و لاتطعموا مطاعم اعدایی و لاتسلکوا مسالک اعدایی فتکونوا اعدایی کما هم اعدایی»**وسائل، ج 3، ص 279.*** خداوند متعال به پیامبری از پیامبرانش وحی فرمود که به مؤمنان بگو: مانند دشمنان من لباس نپوشند و مانند دشمنان من غذا نخورند و در چگونگی زندگی و رفتار، مانند دشمنان من نباشند، چرا که در این صورت دشمنان من محسوب میشوند. هم چنانکه آنان دشمنان من هستند.
در حدیث آمده است: «هل الدین الاّ الحبّ والبغض»**بحار، ج65، ص 63.*** آیا دین، جز حبّ و بغض است؟
انواع تأییدهای الهی در قرآن:
تأیید با فرشته خود جبرئیل. «أیّدتک بروح القدس»**مائده، 110.***
تأیید ویژه الهی. «و أیّدهم بروح منه»
تأیید با یاری مؤمنان. «ایّدک بنصره و بالمؤمنین»**انفال، 62.***
تأیید با لشکریان ناپیدای الهی. «أیّده بجنود لم تروها»**توبه، 40 .***
قرآن در چند مورد عبارت «رضی اللّه عنهم و رضوا عنه» را به کار برده است:
1. در مورد راستگویان راستکردار: «یوم ینفع الصّادقین صدقهم... رضی اللّه...»**مائده، 119.***
2. در مورد پیشگامان و پیشتازان: «والسّابقون الاولون... رضی اللّه...»**توبه، 100 .***
3. در مورد مؤمنان واقعی: «کتب فی قلوبهم الایمان... رضی اللّه...»
موضعگیری در برابر خدا و رسول آن قدر زشت و ناپسند است که چهار بار در قرآن مطرح شده و هر بار با تهدید و غضب الهی همراه بوده است. از جمله در همین سوره آیات 5 ، 20 و 22 که به صورتهای مختلفی تهدید در پی داشته است مانند:
سرنگون شدن. «کبتوا»
خوار شدن. «فی الاذلین»
مورد بی مهری قرار گرفتن. «لاتجد قوماً... یوادّون من حاد اللّه و رسوله...»
و دخول در آتش و جاودانگی در جهنّم. «من یحادد اللّه... له نار... خالداً...»** توبه، 63.***
پیام ها
1- یک دل، دو دوستی بر نمیدارد. دوستی خداوند با دوستی دشمنان دین خدا قابل جمع نیست. «لاتجد قوماً یؤمنون... یوادّون من حادّ اللّه» (در آیهای دیگر داریم: «ما جعل اللّه لرجل من قلبین فی جوفه»**احزاب، 4.*** خداوند در سینه انسان دو دل قرار نداده است.)
2- عیبها را از ریشه برطرف کنید. مودت دشمنان خدا انسان را به گرایشهای فکری، عملی و اخلاقی به سوی آنان وادار میکند، لذا باید ریشهی آن را خشکاند. «لاتجد... یوادّون من حادّ اللّه»
3- در اسلام، روابط و علاقهها باید در شعاع رضای خداوند باشد. «لاتجد قوماً یؤمنون»
4- روابط خانوادگی و خویشاوندی نیز خط قرمز و مرز دارند. «و لو کانوا آبائهم...»
5 - خداوند به خاطر قطع رابطه با چهار گروه از خویشان اگر معاند باشند، (پدر، پسر، برادر و فامیل)، چهار نمونه از لطف خود را بیان کرده است: ایمان، امداد، بهشت و رضوان. «الایمان، ایّدهم، جنّات، رضی اللّه»
6- ارزش ایمان به ثبات آن است وگرنه ایمانهای مقطعی، موسمی و عاریهای**انعام، 98.*** بسیار است. «کتب فی قلوبهم الایمان»
7- اول ایمان پایدار، بعد امداد و دریافت. «کتب فی قلوبهم الایمان... ایّدهم...»
8 - دین تنها یک رابطه قلبی و فردی میان انسان و خدا نیست، بلکه تعیین کننده روابط اجتماعی است. «لو کانوا آبائهم...»
9- پاداشها منحصر به آخرت نیست، بلکه تثبیت ایمان و امداد الهی، از پاداشهای الهی در همین دنیاست. «کتب فی قلوبهم... ایّدهم»
10- حزب اللّه، با دشمن خدا دوست نمیشود. «لاتجد قوماً... یوادّون من حادّ اللّه... أولئک حزب اللّه»
11- حزب اللّه، نژاد و زبان و منطقه خاص ندارد، بلکه هر مؤمن مقاوم و استوار، جزو حزب اللّه است. «لاتجد قوماً یؤمنون... یوادّون من حادّ اللّه... اولئک حزب اللّه»
12- پیروزی و غلبهای ارزش دارد که همراه با رستگاری و رسیدن به هدف باشد. در جای دیگر میفرماید: «ألا انّ حزب اللّه هم الغالبون»**مائده، 56.*** و در اینجا میفرماید: «ألا انّ حزب اللّه هم المفلحون»
13- تداوم نعمت، خود یکی از نعمتهای بهشتی است. «خالدین فیها»
14- این که ما از خدا راضی باشیم یک طرف قضیه است، مهم رضایت خدا از ماست. «رضی اللّه عنهم و رضوا عنه»
15- در قیامت نعمتها دو گونه است: مادّی «جنات...» و معنوی. «رضی اللّه عنهم...» (چنانکه در جای دیگر میفرماید: «و رضوان من اللّه اکبر»**توبه، 72.***)