تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 9(دوره ده جلدی)
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره 57. حدید آیه 20

آیه
اعْلَمُواْ أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَ الِ وَالْأَوْلاَدِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرّاً ثُمَّ یَکُونُ حُطَاماً وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَ انٌ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَآ إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ
ترجمه
بدانید که زندگانی پستِ دنیا، چیزی جز بازی و سرگرمی و زینت‏طلبی و فخر فروشی در میان خود و افزون‏طلبی بر همدیگر در اموال و فرزندان نیست، همانند بارانی که گیاه آن، کشاورزان را به شگفتی وا دارد، سپس خشک شود و آن را زرد بینی، سپس کاه شود و در آخرت، عذابی شدید (برای گنهکاران) و مغفرت و رضوانی(برای اطاعت‏کنندگان) از جانب خداوند است و زندگانی دنیا جز کالای فریبنده نیست.
نکته ها
«غَیث» از «غیاث» به معنای باران مفید است، ولی «مطر» شامل باران مضرّ نیز می‏شود. شاید به این جهت که باران، پاسخ ناله ونیاز مردم است، «غیث» نامیده می‏شود.
«کُفّار» در اینجا به معنای کشاورزان است نه افراد بی‏ایمان، زیرا در اصل از «کفر» به معنای پوشاندن است و به کشاورز چون بذر افشانی کرده و آن را زیر خاک می‏پوشاند، کافر و کفّار نام گرفته است.
«یهیج» از هیجان به دو معنا آمده است: خشکیدن گیاه، جوش و خروش. «حطام» به معنای گیاهی است که از شدّت خشکیدگی می‏شکند، مثل کاه.
لهو و لعب بودن دنیا، چهار مرتبه در قرآن، آن هم در قالب حصر و انحصار آمده است:
1. «و ما الحیاة الدّنیا الاّ لعب و لهو»**انعام، 32.***
2. «و ما هذه الحیاة الدّنیا الاّ لهو و لعب»**عنکبوت، 64.***
3. «انّما الحیاة الدّنیا لعب و لهو»**محمّد، 36.***
4. «اعلموا انّما الحیاة الدّنیا لعب و لهو»**حدید، 20.***
شاید از جمع بندی آیات قرآن در مورد دنیا بتوان این گونه استفاده کرد که هرگاه دنیا را به عنوان هدف و مقصد بنگریم، دنیا وسیله اغفال و غرور خواهد بود ولی اگر دنیا را مزرعه آخرت، مقدّمه و وسیله رسیدن به کمال بنگریم، دنیا و نعمت‏های آن ارزشمند و سازنده خواهند بود؛ بنابر این از همین زندگانی دنیا، گروهی آن گونه بهره می‏گیرند که مغفرت و رضوان الهی را دریافت می‏نمایند و گروهی آن گونه که گرفتار عذاب شدید می‏شوند.
این آیه به دوران مختلف زندگی انسان(کودکی و نوجوانی، جوانی و بزرگسالی) اشاره داشته و بیان می‏کند که در هر دوره‏ای از عمر، یکی از جلوه‏های دنیا، انسان را مشغول می‏کند؛ دوران کودکی و نوجوانی، مشغول لهو و لعب است، دوره جوانی، در فکر زینت و زیبایی و دوره میانسالی و پیری، گرفتار تفاخر و تکاثر است.
در آیات قبل سخن از صدقه و قرض‏الحسنه بود، این آیه موانع و عوامل بازدارنده از انفاق را بیان می‏کند.

پیام ها
1- شناخت حقیقت دنیا، به دقّت و ژرف نگری نیاز دارد. «اعلموا»
2- قرآن، دیدگاه انسان را نسبت به دنیا تصحیح می‏کند. «و اعلموا انما الحیاة الدنیا»
3- زیبایی‏های دنیا زودگذر است. «و زینة... تراه مصفرّاً»
4- دنیا، همواره بهار و پاییز دارد و هرچه رنگ دنیا داشته باشد، گرفتار برگ‏ریزان است. «أعجب الکفّار نباته ثمّ یهیج فتراه مصفرّا ثمّ یکون حطاماً»
5 - بازی وسرگرمی، ویژگی زندگی دنیاست ولی اگر در مسیر درست قرار نگیرد، به عذاب آخرت می‏رسد. «لعب و لهو... أعجب الکفّار... و فی الاخرة عذاب شدید»
6- زینت‏های دنیا مثل زیورهای شخصی وخانه وماشین، اگر موجب فخرفروشی و تفاخر گردد، انسان را به دوزخ می‏کشاند. «زینة وتفاخر... فی الآخرة عذاب شدید»
7- کثرت فرزند وافزایش جمعیّت، در صورتی ارزش است که به کثرتِ دوزخیان منجر نشود و فرزندان، با تربیت درست بزرگ شوند. «تکاثر فی... الاولاد... و فی الآخرة عذاب شدید»
8 - دنیا برای عده‏ای موجب فریب و کیفر است، «فی الاخرة عذاب شدید» برای مؤمن، اسباب رشد و تکامل و کسب مغفرت و رضوان الهی است. «انما الحیاة الدنیا... و مغفرة من اللّه و رضوان»
9- تا لغزش‏ها برطرف نشود، دست‏یابی به رضوان الهی سخت خواهد بود. «مغفرة من اللّه و رضوان»
10- عذاب شدید، عکس العمل کار خود انسان است، ولی آمرزش و لطف از جانب خداست. «مغفرة من اللّه»،(مغفرت و رضوان را به خدا نسبت داد)
11- باید انسان بین بیم و امید باشد. «عذاب شدید و مغفرة من اللّه و رضوان»
در تعلیم و تربیت، سه اصل لازم است: تبیین، تمثیل و نتیجه‏گیری. «اعلموا» برای تبیین است، «کمثل غیث» برای تمثیل و «عذاب شدید و مغفرة» نتیجه‏گیری است.