آیه
وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ الظَّآنِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَآئِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَآءَتْ مَصِیراً
وَ للَّهِِ جُنُودُ السَّمَوَاتِ والْأَرْضِ وَکَانَ اللَّهُ عَزِیزاً حَکِیماً
ترجمه
و مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را که به خداوند گمان بد دارند، (و میگویند خداوند پیامبرش را یاری نخواهد کرد،) عذاب کند، بدی بر آنها احاطه کرده است، خداوند بر آنان غضب کرده و از رحمت خود دورشان ساخته و برایشان جهنّم را آماده کرده است که بد سرانجامی است.
و لشکریان آسمانها و زمین برای خداوند است و خدا شکستناپذیر حکیم است.
نکته ها
«دائرة السوء» به معنای حادثهی تلخ و فراگیر است.**مفردات راغب.***
پس از بیان الطاف چهارگانه خداوند بر پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله و همچنین بر مؤمنان در آیات قبل، در این آیه، چند تهدید برای منافقان و مشرکان بیان شده است.
در این آیه، نام منافق قبل از مشرک آمده، گویا نفاق از شرک و منافق از مشرک بدتر است.
ممکن است مراد از عذاب منافقان و مشرکان، عذاب آخرت نباشد، بلکه عذاب و تنگناهای خط نفاق و شرک باشد که پس از صلح حدیبیّه و فتح مکّه گریبانگیر آنان میشود.
در حدیث میخوانیم: خداوند هیچ بندهای را پس از توبه و استغفار، عذاب نمیکند مگر به خاطر سوء ظنّ به خدا و امیدوار نبودن به او. آنگاه امام این آیه را تلاوت فرمودند.**بحار، ج67، ص399.***
عبارتِ «للّه جنود السّموات و الارض» یکبار برای لطف به مؤمنان در آیه 4 آمد و یکبار نیز در این آیه برای قهر و عذاب آمده است.
امّا آنجا که خداوند لشکریانی برای خیر رسانی به مؤمنان میفرستد، خود را با کلمه «علیما حکیما» توصیف فرموده، ولی آنجا که لشکریان را برای قهر و عذاب میفرستد، خود را با «عزیزاً حکیما» ستوده است، و این به خاطر آن است که به مؤمنان بگوید: تمام کارهای شما را میدانم و به مخالفان بگوید: سر و کار شما با قدرتی شکستناپذیر است. ولی در هر دو حال، کار ما حکیمانه است نه از روی انتقام و کینه و عقده و امثال آن.
پیام ها
1- تشویق خوبان و تهدید منحرفان، در کنار هم لازم است. «لیدخل المؤمنین... و یعذّب المنافقین...»
2- ممکن است حادثهای برای عدّهای مفید و برای دیگران عذاب باشد. فتح مبین برای مؤمنان لطف الهی و برای دیگران عذاب بود. «لیغفر... لیدخل... یعذب»
3- زنان، در کسب فضایل یا رذایل، مانند مردانند. «المؤمنین و المؤمنات... المنافقین و المنافقات و المشرکین و المشرکات»
4- سوء ظنّ به خدا، کار منافقان و مشرکان است وگرنه مؤمنان، امید و عشق و توکّل به خدا دارند. «الظانین باللّه ظنّ السوء»
5 - منافقان و مشرکان، در شیطنت و انحراف، همفکر و همراه یکدیگرند. «الظانین باللّه ظنّ السّوء»
6- مؤمن به خاطر ایمانش، در سکینه و آرامش است، ولی مشرک و منافق به دلیل انحراف و سوء ظنّ به خدا، گرفتار اضطراب و ناآرامی هستند. «دائرة السوء»
7- منافق و مشرک، در دنیا و آخرت از رحمت الهی به دور هستند. «غضب اللّه علیهم و لعنهم و اعدّ لهم جهنّم و ساءت مصیراً»
8 - خداوند، کار خود را از طریق اسباب و علل انجام میدهد. «للّه جنود...»
9- خداوند هم برای لطف به مؤمنان لشکریان فراوان دارد و هم برای نزول قهر بر غضبشدگان. «للّه جنود...»
10- مانور قدرت الهی، برای ایجاد تقوا و عشق، کارساز است. «للّه جنود السموات و الارض»