آیه
کَبُرَ مَقْتاً عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُواْ مَا لَا تَفْعَلُونَ
ترجمه
نزد خدا بسیار مورد غضب است که چیزی را بگوئید که عمل نمیکنید.
نکته ها
«مَقت» به معنای خشم و غضب شدید است.
مشابه این توبیخ را در آیه «أتأمرون النّاس بالبرّ و تنسون أنفسکم»**بقره، 44.*** میخوانیم.
عمل نکردن به گفتار، گاهی به خاطر ناتوانی است و گاهی از روی بیاعتنایی که این مورد توبیخ است.
عالم بیعمل، به درخت بی ثمر، ابر بی باران، نهر بی آب، زنبور بدون عسل، سوزن بدون نخ و الاغی که کتاب حمل میکند، تشبیه شده است.
در احادیث میخوانیم: «علم بلاعمل حجة اللّه علی العبد»**غرر الحکم.*** علم بدون عمل، حجّتی بر علیه انسان است.
«العلم الّذی لایُعمل به کالکنز الّذی لاینفق منه»**امالی صدوق، ص 343.*** علمی که به آن عمل نشود، مانند گنجی است که از آن انفاق و استفاده نشود.
«انّ اشد الناس حسرة یوم القیامة الّذی وصفوا العدل ثمّ خالفوه»**بحار، ج 2، ص 30.*** کسی که از عدالت سخن بگوید ولی عادل نباشد، سختترین حسرت را در قیامت خواهد داشت.
حضرت عیسیعلیه السلام فرمود: «أشقی الناس مَن هو معروف عند النّاس بعلمه مجهول بعمله»**مصباح الشریعه، ص 368.*** کسیکه نزد مردم به علم معروف است، ولی به عمل معروف نیست، شقیترین مردم است.
امام صادقعلیه السلام فرمود: «من لم یُصدّق فعله قوله فلیس بعالم»**کافی، ج 1، ص 36.*** کسیکه کارهایش تأکید کنندهی گفتارش نباشد، عالم نیست.
امام صادقعلیه السلام یکی از مصادیق این آیه را خلف وعده دانستند و فرمودند: وعده مؤمن به منزلهی نذر است، لیکن(مخالفت با آن) کفّاره ندارد. «عدة المؤمن اخاه نذرٌ لا کفّارة له»**کافی، ج2، ص363.***
به گفته مفسّران، شأن نزول آیه درباره کسانی است که خواهان جهاد بوده ولی همین که فرمان جهاد صادر شد، بهانه تراشی و عذرخواهی کردند. البتّه محتوای آیه مربوط به تمام کسانی است که شعار میدهند ولی عمل نمیکنند.
پیام ها
1- ایمان باید با عمل و صداقت همراه باشد وگرنه مستحقّ سرزنش و توبیخ است. (تمام آیه)
2- قبل از این که انتقاد کنید، به بیان نقاط مثبت بپردازید. شما که ایمان دارید، چرا عمل نمیکنید؟ «یا ایها الّذین آمنوا... لِمَ... لا تفعلون»
3- یکی از روشهای تربیت، توبیخ بجا و به موقع است. «لم تقولون ما لا تفعلون»
4- وفای به عهد، واجب و خلف وعده، از گناهان کبیره است. «کبر مقتاً»
5 - چه زشت است که تمام هستی در حال تسبیح خداوند باشند، «سبّح للّه» ولی انسان با سخنان بدون عمل، خداوند را به غضب آورد. «کبر مقتاً عند اللّه»
6- گفتار بدون عمل، خطرناک است. «کبر مقتاً عند اللّه ان تقولوا ما لاتفعلون» (کلمات «کبر»، «مقتاً» و «عنداللّه»، نشان از خطرناک بودن موضوع است)
7- اگر امروز کار شما با وعدهها و شعارهای دروغین حل شود، اما نزد خداوند وضع خطرناکی خواهید داشت. «کبر مقتاً عند اللّه...»