آیه
إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیَانِ عَنِ الْیَمِینِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِیدٌ
مَّا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ
وَجَآءَتْ سَکْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ذَلِکَ مَا کُنتَ مِنْهُ تَحِیدُ
وَنُفِخَ فِی الصُّورِ ذَلِکَ یَوْمُ الْوَعِیدِ
ترجمه
(یاد کن) آنگاه که دو فرشته (ملازم انسان) از راست و چپ، (به مراقبت) نشسته (اعمال آدمی را) دریافت میکنند.
(انسان) هیچ سخنی به زبان نمیآورد، مگر آنکه در کنارش (فرشتهای) نگهبان حاضر و آماده (ثبت) است.
و بیهوشی مرگ به راستی فرا رسد (و به انسان گفته شود:) این همان است که همواره از آن میگریختی.
و در صور (رستاخیز) دمیده شود، این است روز تحقّق وعده عذاب.
نکته ها
تعبیر «قعید» کنایه از آن است که دو فرشته همواره با انسانند و در کمین او نشستهاند، نه آنکه دو فرشته در سمت راست و چپ انسان نشسته باشند.
«رقیب» به معنای مراقب و ناظر، «عتید» به معنای آماده به خدمت، «سکرة» حالتی است که هوش و عقل از انسان زایل شود و «تحید» به معنای عدول و فرار کردن است.
وحشت و اضطراب انسان در هنگام مرگ به قدری است که قرآن از آن به «سکرة الموت» تعبیر نموده است، چنانکه در قیامت نیز، هول دادگاه الهی، انسان را دچار چنان حالتی میسازد که به تعبیر قرآن: «تَری النّاس سُکاری»**حج، 2.*** مردم را همچون افراد مست، عقل پریده و بی اراده میبینی.
در میان اعضای بدن، زیر نظر بودن زبان مطرح شده است، شاید به خاطر آن که عمل زبان، از همهی اعضا بیشتر، آسانتر، عمومیتر، عمیقتر، دائمیتر و پر حادثهتر است.
توجّه به زیر نظر بودن انسان و ثبت کلیه اعمال او و توجّه به لحظه مرگ و حضور در قیامت، هشداری بزرگ و زمینه ساز تقوای الهی است.
توجّه به تعدّد ناظران و شاهدان، در نحوهی عملکرد انسان مؤثّر است و هر چه شاهد و ناظر بیشتر باشد، انگیزه برای کار نیک و دوری از گناه بیشتر میشود. «عن الیمین... عن الشّمال... رقیب عتید»
پیام ها
1- با اینکه خداوند متعال، خود شاهد بر اعمال و افکار انسان است، امّا تشکیلات الهی حساب و کتاب دارد و فرشتگانی دائماً مشغول ثبت اعمال هستند. «اذ یتلقّی المتلقّیان»
2- میان فرشتگان، تقسیم کار وجود دارد. (بر اساس روایات، فرشته یمین کارهای خیر را مینویسد و فرشته شمال، کارهای بد و شرّ را.**تفسیر نورالثقلین.***) «المتلقیان عن الیمین و عن الشّمال قعید»
3- انسان، نه فقط در برابر کردار، بلکه در برابر گفتار خود مسئول است و مورد محاسبه قرار میگیرد. «ما یلفظ من قول»
4- نظارتی دارای اعتبار و ارزش است که همه چیز را به طور کامل زیر نظر داشته باشد. «عن الیمین... عن الشمال... رقیب عتید»
5 - انسان در لحظه مرگ، حالت عادّی خود را از دست میدهد. «سکرة الموت»
6- سکرات مرگ برای همه حتمی است. «سکرة الموت بالحق»
7- گریز از مرگ، ویژگی طبیعی انسان است. «کنت منه تحید»