آیه
وَالَّذِینَ جَآءُوا مِن بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلّاً لِّلَّذِینَ آمَنُواْ رَبَّنَآ إِنَّکَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ
ترجمه
و کسانی که بعد از مهاجرین و انصار آمدند، میگویند: پروردگارا! ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما سبقت گرفتهاند، بیامرز و در دلهای ما کینه مؤمنان را قرار نده. پرورگارا! همانا تو رئوف و مهربانی.
نکته ها
در آیات قبل، از مهاجرین و انصار ستایش شد و در این آیه سخن از تابعین است که تمام مسلمانان پس از پیامبر را میتواند شامل شود.
در آیات 8 تا 10 به عوامل وحدت اشاره شده است:
1. محبّت. «یحبّون من هاجر الیهم»
2. ایثار. «و یؤثرون علی انفسهم»
3. دعا. «ربّنا اغفر لنا... ربّنا»
4. خدمت. «تبَوّءُو الدار»
5. دوری از حرص و حسد. «لایجدون فی صدورهم حاجة مما اوتوا...»
6. دوری از بخل. «یوق شحّ نفسه»
7. اخوّت. «اغفر لنا و لاخواننا»
8. سعه صدر و نداشتن کینه. «لاتجعل فی قلوبنا غلاّ للذین آمنوا»
مغفرت و استغفار
بیش از دویست بار موضوع مغفرت و واژههای آن در قرآن مطرح شده است. هم خودمان باید استغفار کنیم و هم از اولیای خدا بخواهیم که برای ما استغفار کنند. «یا ابانا استغفر لنا»**یوسف، 97.*** حتی فرشتگان برای مؤمنان استغفار میکنند. «و یستغفرون للذین آمنوا»**غافر، 7.***
البتّه استغفار برای مشرکان و منافقان اثری ندارد. «سواء علیهم استغفرت لهم ام لم تستغفر لهم لن یغفر اللّه لهم»**منافقون، 6.***، «ما کان للنبیّ و الّذین آمنوا ان یستغفروا للمشرکین»**توبه، 113.***
امّا عوامل مغفرت الهی عبارتند از:
1. اطاعت از رهبر آسمانی. «فاتّبعونی یحببکم اللّه و یغفر لکم ذنوبکم»**آل عمران، 31.***
2. تقوا. «ان تتقوا اللّه... یغفر لکم»**انفال، 29.***
3. عفو و گذشت از مردم. «و لیعفوا و لیصفحوا الا تحبون ان یغفر اللّه لکم»**نور، 22.***
4. کلام مستدل و محکم. «قولوا قولا سدیداً... یغفر لکم»**احزاب، 70 - 71.***
5. قرض الحسنه. «ان تقرضوا اللّه... یغفر لکم»**تغابن، 17.***
6. توبه و استغفار. «و من یعمل سوءً أو یظلم نفسه ثمّ یستغفر اللّه یجد اللّه غفوراً رحیما»**نساء، 110.***
پیام ها
1- مکتب کامل مکتبی است که برای پیروان آینده خود نیز طرح کمال و رشد داشته باشد. «و الّذین جاءوا من بعدهم»
2- برای جلوگیری از سوء تفاهم، ابتدا از لغزشهای خود استغفار کنیم و سپس لغزشهای دیگران. «اغفر لنا و لاخواننا»
3- مؤمن، مصونیت از گناه ندارد، ولی هرگاه گناهی مرتکب شد، بلافاصله استغفار میکند. «اغفر لنا و لاخواننا»
4- دعای خیر برای گذشتگان، وظیفه آیندگان است. «و الّذین جاؤوا من بعدهم یقولون ربّنا اغفر... الّذین سبقونا بالایمان»
5 - تمام مسلمانان با هم برادرند و برای یکدیگر دعا میکنند. «اغفر لنا و لاخواننا الّذین سبقونا بالایمان»
6- سابقه در ایمان، یک ارزش است. «سبقونا بالایمان»
7- برادری واقعی، در پرتو ایمان است. «اخواننا الّذین سبقونا بالایمان»
8 - در اخوت و برادری دینی، زمان و مکان و نژاد مطرح نیست. «اخواننا الّذین سبقونا بالایمان»
9- با دعای خیر، کینهها را از دل دور کنیم. «ربّنا اغفر... لاخواننا... لاتجعل غلاً للذین آمنوا»
10- مؤمن، بدخواه دیگران نیست. «لاتجعل فی قلوبنا غلاً للذین آمنوا»
11- خودسازی بدون استمداد از خداوند نمیشود. «ربّنا... لاتجعل فی قلوبنا غلاً»
12- در اصلاحات باید به سراغ ریشهها رفت. ریشه بسیاری از گناهان، کینه و حسادت ودشمنی است که باید ریشهکن شود. «لاتجعل فی قلوبنا غلاً»
13- توجه به ربوبیت و رأفت و رحمت خداوند، از آداب و پشتوانه اجابت دعاهاست. «ربّنا اغفر... انّک رؤف رحیم»