تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 9(دوره ده جلدی)
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره 49. حجرات آیه 3

آیه
إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَی‏ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ‏
ترجمه
همانا کسانی که نزد پیامبر (از روی ادب و احترام) صدایشان را پایین می‏آورند، آنان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای (پذیرش) تقوا آزمایش (و آماده) کرده و آمرزش و پاداش بزرگ مخصوص آنها است.
نکته ها
«غَضّ» به معنای پایین آوردن و کوتاه کردن است. این واژه در قرآن، هم در مورد کوتاه کردن صدا به کار رفته و هم در مورد کوتاه کردن نگاه ؛ چنانکه در مورد نگاه به نامحرمان، قرآن می‏فرماید: «قل للمؤمنین یغضّوا من ابصارهم»**نور، 30.***
اگر ادب در کلام لازم است، در رفتار و کردار، به طریق اولی لازم است.
آهسته سخن گفتن، نشانه‏ی ادب، تواضع، وقار و آرامش انسان است.
قرآن در این آیه می‏فرماید: خداوند دلهای افراد را آزمایش می‏کند، تا میزان پاکی و تقوای درون آنها را آشکار سازد. زیرا چه بسیار افراد ریاکارانه اظهار ادب و تواضع می‏کنند، ولی در درون متکبّرند.
پاداش‏های الهی معمولاً با صفات «کَریم»، «عَظیم»، «کَبیر» و «غَیر مَمنُون» (پیوسته) همراه است و این بخاطر آن است که سرچشمه این پاداش‏ها، رحمت و لطف بی‏نهایت خدا است.
ادب در گفتار
این آیه ادب سخن گفتن با رسول خدا را بیان می‏کند، در اینجا مناسب است به دستوراتی که اسلام برای نوع سخن و گوینده و چگونگی بیان او دارد، اشاره کنیم:
1. سخن باید واقعی و حقیقی باشد. «بِنَباءٍ یَقین»**نمل، 22.***
2. گفتار بایستی دل پسند باشد. «الطّیّب مِن القَول»**حج، 24.***
3. سخن باید رسا و شفّاف باشد. «قَولاً بَلیغاً»**نساء، 63.***
4. بعضی از گفتار باید نرم بیان شود. «قولاً لَیّناً»**طه، 44.***
5. سخن باید بزرگوارانه بیان شود. «قَولاً کریماً»**اسراء، 23.***
6. سخنی باشد که پذیرش و عمل آن آسان باشد. «قَولاً مَیسوراً»**اسراء، 28.***
7. در گفتار هیچ گونه لغو و باطلی نباشد. «اِجتَنِبوا قَول الزّور»**حج، 30.***، «عن اللَّغو مُعرضون»** مؤمنون، 3.***
8. گفتار باید همراه با کردار باشد وگرنه قابل سرزنش است. «لِمَ تَقولون مالا تَفعلون»**صف، 2.***
پیام ها
1- هم خلافکار را توبیخ کنیم و هم درستکار را تشویق. (در آیه‏ی قبل کسانی که در محضر پیامبرصلی الله علیه وآله بلند صحبت کردند توبیخ شدند، و در این آیه و آیات بعد، افراد مؤدّب تشویق می‏شوند.) «انّ الّذین یَغضّون... لهم مغفرة...»
2- ادب‏های مقطعی و لحظه‏ای، نشان دهنده‏ی عمق تقوا نیست. «یَغضّون اصواتهم» (فعل مضارع، نشانه‏ی استمرار و تداوم است)
3- در قرآن هرجا «مغفرت» و«اجر» آمده، ابتدا سخن از مغفرت است. زیرا تا از گناه پاک نشویم، نمی‏توانیم الطاف الهی را دریافت کنیم. «لهم مغفرة و اجر عظیم»
4- لازمه‏ی ایمان و تقوا، عصمت از گناه نیست، چه بسا افراد مؤمن متّقی که گرفتار لغزش و گناه می‏شوند امّا به زودی جبران می‏کنند. «لهم مغفرة»