آیه
وَعَدَکُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ کَثِیرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَکُمْ هَذِهِ وَکَفَّ أَیْدِیَ النَّاسِ عَنکُمْ وَلِتَکُونَ آیَةً لِّلْمُؤْمِنِینَ وَیَهْدِیَکُمْ صِرَاطاً مُّسْتَقِیماً
ترجمه
خداوند، غنیمتهای بسیاری به شما وعده داده است که آنها را خواهید گرفت، پس این (غنایم خیبر) را زودتر برای شما فراهم ساخت و دست مردم را از (تعرّض بر) شما بازداشت، تا برای مؤمنان نشانه (و عبرتی) باشد و شما را به راهی راست، هدایت کند.
نکته ها
در دو آیه قبل، به کسانی که با پیامبر بیعت کردند، وعده «فتح قریب» داد که به گفته برخی مفسّران، همچون طبری، شیخ طوسی، زمخشری، مراغی و طبرسی، مراد فتح خیبر است.
قلعه خیبر در حدود دویست کیلومتری مدینه بود با حصارهای بلند و حدود ده هزار نفر یهودی در آن زندگی میکردند و اطرافش کشاورزی داشتند. این قلعهی بسیار محکم، در سنگین و عجیبی داشت که چهل نفر آن را حرکت میدادند.
از آنجایی که خیبر پایگاه دشمنان و لانه جاسوسی مخالفان اسلام شده بود، یک ماه پس از صلح حدیبیّه، مسلمانان به سراغ آنجا رفتند. ابتدا فرماندهی مسلمانان را کسانی به عهده داشتند که نتواستند کاری را از پیش ببرند، تا آنکه پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله فرمود: فردا پرچم را به دست کسی خواهم داد که خدا و رسولش از او راضی هستند و او را دوست دارند و روز بعد پرچم را به دست امام علیعلیه السلام داد.
راهیابی به صراط مستقیم، بزرگترین نعمت و تفضل الهی است و خداوند همواره انسان را به آن سفارش کرده است و تمام مسلمانان و مؤمنان نیز باید در شبانه روز در حال نماز و مناجات از خداوند هدایت به آن راه را در خواست کنند. با اینکه خداوند به پیامبر اسلام میفرماید: «انّک لمن المرسلین، علی صراط مستقیم»**یس، آیه 3 - 4.*** تو از پیامبران و در راه مستقیم میباشی؛ باز هم آن حضرت، مأمور است که در نمازهای خود از خداوند هدایت به راه مستقیم را بخواهد و بگوید: «اهدنا الصّراط المستقیم»
با توجّه به اینکه نمازهای نافله نیز بر پیامبر واجب بود و از 51 رکعت نماز واجب و مستحب، در 44 رکعت آن باید سوره حمد تلاوت و این درخواست مطرح شود، آنهم از جانب رسول خدایی که راه و عمل او از طرف خدا بیمه و تأمین شده، نشان دهنده خطر انحراف و لغزش در همه حالات انسان است.
پیام ها
1- در جنگ و جهاد، کسب غنیمت از دشمن، امری مجاز و از وعدههای الهی است. «وعدکم اللّه مغانم کثیرة»
2- گسترش و توسعه اقتصادی مسلمانان، نعمت و موهبتی الهی است و سبب ایجاد انگیزه میشود. «وعدکم اللّه مغانم کثیرة»
3- آنچه مسلمانان در امثال خیبر، به عنوان غنایم به دست میآوردند، تمام وعدههای الهی نیست. «فعجّل لکم هذه»
4- عجله، در بعضی جاها پسندیده است. «فعجّل لکم هذه»
5 - غنایم، آنگاه گواراست که همراه با امنیّت باشد. «کفّ ایدی النّاس عنکم»
6- دست کشیدن دشمن از شما، یک نعمت الهی است. «کفّ ایدی النّاس عنکم»
7- حوادث و برخوردها را تلخ نپندارید، بلکه هر یک در جای خود نشانه قدرتنمایی خداوند است. «لتکون آیة للمؤمنین»
8 - غنیمت، امنیّت و هدایت، پاداش مؤمنان است. «مغانم... کف ایدی... یهدیکم»
9- مال و ثروت، لغزشگاهی خطرناک است و لطف الهی زمانی است که ثروت همراه با هدایت باشد. «مغانم کثیرة... یهدیکم»
10- درخواست هدایت به راه مستقیم، همواره لازم است، حتّی بعد از بیعت با رسول خدا و پیروزی و کسب غنایم و رضای خداوند. «و یهدیکم صراطا مستقیما»