آیه
سَیَقُولُ الْمُخَلَّفُونَ إِذَا انطَلَقْتُمْ إِلَی مَغَانِمَ لِتَأْخُذُوهَا ذَرُونَا نَتَّبِعْکُمْ یُرِیدُونَ أَن یُبَدِّلُواْ کَلاَمَ اللَّهِ قُل لَّن تَتَّبِعُونَا کَذَ لِکُمْ قَالَ اللَّهُ مِن قَبْلُ فَسَیَقُولُونَ بَلْ تَحْسُدُونَنَا بَلْ کَانُواْ لَا یَفْقَهُونَ إِلَّا قَلِیلاً
ترجمه
آنگاه که شما به سوی غنایم (خیبر) حرکت کردید تا آنها را برگیرید، متخلّفان (از حدیبیّه) میگویند، بگذارید به دنبال شما بیاییم، آنان میخواهند کلام خدا را (که فرموده است: غیراز اصحاب حدیبیّه در خیبر شرکت نکنند)، تغییر دهند. (به آنان) بگو: شما هرگز نباید دنبال ما بیائید، این گونه خداوند (درباره شما) از قبل گفته است. پس آنان بزودی میگویند که شما نسبت به ما حسد میبرید (و نمیخواهید ما نیز از غنایم بهرهای ببریم. چنین نیست)، ولی آنان جز اندکی نمیفهمند.
نکته ها
در شأن نزول آیه آمده است که خداوند به پیامبرش دستور داد: کسانی حق دارند در جبهه خیبر شرکت کنند که در حدیبیّه حضور داشتهاند. ولی متخلّفان حدیبیه میخواستند این دستور را تغییر دهند و با اینکه در حدیبیّه حضور نداشتند، تصمیم گرفتند برای جبران تخلّف گذشته خود و یا به خاطر اینکه در خیبر غنایم زیادی به دست میآمد، حضور داشته باشند، نزول این آیه ماهیت آنان را برملا میکند.**تفسیر مجمع البیان.***
آیاتِ 12 و 13 دلیل عدم شرکت در حدیبیّه را سوء ظن به خدا و ضعف ایمان مطرح کرد. افرادی که در حدیبیه حضور نداشتند، میخواستند با شرکت در خیبر نشان دهند که ایمان دارند و سوءظنی در کار نیست و سخن خداوند در مورد آنان صادق نیست.
پیام ها
1- جبران شکستها و تقویت روحیهی مؤمنان لازم است. خداوند مشکلات حدیبیّه را با غنائم خیبر جبران میکند. «انطلقتم الی مغانم» (به جای «انطلقتم الی الجهاد»)
2- گروهی فرصتطلب، به هنگام تقسیم غنایم اعلام وجود میکنند. «مغانم لتأخذوها ذرونا نتّبعکم»
3- تغییر و تبدیل سخن و فرمان خداوند، یکی از خواستههای متخلّفان است. «یریدون ان یبدلوا کلام اللّه»
4- برای رزمندگان باید حساب ویژهای باز کرد و مخالفان را طرد نمود. «قل لن تتّبعونا»
5 - کلام خود را مستند به کلام خدا کنید. «قل... کذلکم قال اللّه»
6- از تهدید و تهمت نباید ترسید. «فسیقولون بل تحسدوننا»
7- شیوه رفتار و شعار دشمن، تابع شرایط است و مدام در حال تغییر است. ابتدا قصد تغییر کلام اللّه را دارد، ولی همین که موفّق نمیشود، تغییر موضع داده و به مؤمنان نسبت حسادت میدهد. «فسیقولون... ذرونا نتّبعکم... فسیقولون بل تحسدوننا»
8 - کسانی که سطحینگرند، در تحلیل و تفسیر آثار رفتارهای ناشایست خود، به انحراف کشیده شده و به جای اینکه دلیلِ از دست دادن الطاف الهی را سوء سابقه خود بدانند، آن را حسادت مؤمنان میدانند. «بل تحسدوننا بل لایفقهون الا قلیلا»