آیه
وَالَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَ آمَنُواْ بِمَا نُزِّلَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بَالَهُمْ
ترجمه
و کسانی که (به خدا) ایمان آورده و کارهای نیکو انجام دادهاند و به آنچه بر محمّد نازل شده که حق است و از جانب پروردگارشان است، ایمان آوردهاند، خداوند بدیهای آنان را پوشاند و کارشان را به سامان رساند.
نکته ها
کلمه «بال» یا به معنای کار و حالات و شئون است و یا به معنای روح و قلب.
تکرار جمله «آمنوا»، نشانه آن است که باید ایمان به وحی و دستورات پیامبر هم وزنِ ایمان به خدا باشد همچنین خداشناسی و جهان بینی صحیح و رفتارهای خوب به تنهایی نجاتبخش نیست، بلکه ایمان به رسالت پیامبر اسلام و شریعت او نیز لازم است.
مراد از «عملوا الصّالحات» انجام تمام کارهای صالح نیست، زیرا انجام تمام آنها برای انسان ممکن نیست. چنانکه مراد این نیست که تمام کارهای مؤمنان صالح است، زیرا به دنبال آن میفرماید: «کفّر عنهم سیئاتهم» بدیهای آنان را جبران میکنیم.**تفسیر اطیب البیان.*** بلکه مراد انجام کارهای نیک در هر زمینهای به مقدار توان و در حد امکان است.
مراد از «ما نزّل علی محمّد»، وحی الهی است که هم شامل قرآن میشود و هم شامل سنّت پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله. چنانکه در قرآن میخوانیم: «ما ینطق عن الهوی»**تحریم، 3.*** سخنان او از روی هوا و هوس نیست.
همان گونه که تکلیف نماز و روزه بر پیامبر نازل شد، دستور تعیین جانشین نیز در حجّةالوداع نازل شد. «یا أیّها الرّسول بلّغ ما أنزل الیک...»**مائده، 67.*** بنابراین بشارت در این آیه مخصوص کسانی است که به تمام آنچه بر پیامبر نازل شده (نه فقط به بخشی از آن)، ایمان داشته باشند.
پیام ها
1- ایمان، درجات و مراحلی دارد و امری کمالپذیر است. «آمنوا... و آمنوا»
2- ایمان و عمل، از یکدیگر جدا نمیشوند. «آمنوا و عملوا الصّالحات و آمنوا»
3- ایمانی ارزش دارد که به اطاعت کامل از دستورات الهی بیانجامد. «بما نزّل علی محمّد»
4- پیروی از دستورات انبیا، طبق ملاک و معیار حق است. «و هو الحق»
5 - احکام و شریعت دین، برای رشد و تربیت انسان است. «نزّل... من ربّهم» (به عبارت دیگر، ربوبیّت الهی اقتضا میکند که برای رشد و تربیت بندگان، برنامهای حقیقی و به دور از انحراف فرو فرستاده شود.)
6- معیار حقّ وحقیقت، مطابقت با وحی ودستورات خداست. «هوالحقّ من ربّهم»
7- پیامبر اسلام از پیش خود حرفی نمیزند، آنچه میگوید وحی است. «نزّل علی محمّد... من ربّهم»
8 - برای دریافت الطاف الهی، ایمان به تنهایی کافی نیست، بلکه عمل صالح و پیروی از رسول خدا نیز لازم است. «آمنوا و عملوا الصّالحات و آمنوا بما نزّل علی محمّد... کفّر عنهم... و أصلح بالهم»
9- ایمان و عمل صالح، گذشتهها را جبران و آینده را بیمه میکند. «کفّر... اصلح»
10- کفر، سبب تباهی عمل، و ایمان و عمل صالح، سبب اصلاح عمل میگردد. «الّذین کفروا... اضلّ اعمالهم - الّذین آمنوا و عملوا الصّالحات... أصلح بالهم»
11- گناهان و بدیها مانع اصلاح انسان است، ابتدا باید آنها برطرف شود تا زمینه اصلاح فراهم گردد. «کفر عنهم سیئاتهم و أصلح بالهم»
12- خداوند با تهدید کفّار «أضلّ أعمالهم» و بشارت به مؤمنان «أصلح بالهم»، از پیامبر و اهل ایمان دلجویی میکند.