لفظ صدقه در قرآن، بسیار آمده است. صدقه نیز همانند زکات، در اصطلاح متشرعه، مفهوم خاصی پیدا کرده و تنها بر کمک های مالیِ مستحبی، که شخص وظیفه شناس و متعبد، علاوه بر تکلیف واجب خود، به فقرا می دهد، اطلاق می شود که نقطه مقابل زکات واجب مالی است؛ اما در قرآن، صدقه نیز همانند زکات، مفهومی بسیار گسترده دارد و علاوه بر صدقات مستحب، بر زکات واجب هم اطلاق می شود؛ چنان که در این آیه آمده است:
(اِنَّما الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَالْمَساکینِ وَالْعامِلینَ عَلَیْها وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقابِ وَالْغارِمینَ وَفی سَبیلِ اللّهِ وَابْنِ السَّبیلِ فَریضَةً مِنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلیمُ حَکیمٌ)**توبه/ 60.***.
صدقات تنها برای نیازمندان، مساکین، کارگزاران آن، کسانی که باید دل هاشان را به دست آورد، در راه آزاد شدن بردگان، وامداران، در راه خدا و برای در راه ماندگان باید صرف شود و این فریضه ای است از سوی خداوند و خداوند دانا و حکیم است.
در این آیه، واژه صدقه در مورد زکات واجب به کار رفته و راه های مصرف آن را نیز برمی شمارد.
صدقه در قرآن، در موارد مستحبی نیز به کار رفته و حتی در مواردی مثل مهریه ازدواج نیز از مشتقات همین ماده استفاده شده است:
(وَآتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً)**نساء/ 4.***.
در این جا «صدُقه» به ضم دال، که هم ریشه با صدقه است، بر مهریه زن اطلاق شده است.
می توان گفت که در مجموع بیش از بیست مورد در قرآن از واژه صدقه و مشتقات آن مانند: تصدق، صدُقه، مصدقین، مصدقات، متصدقین و متصدقات استفاده شده است.
﴿ صفحه 306﴾
در قرآن درباره صدقه، تعابیر زیبایی آورده شده و یا نتایج جالبی بر آن بار شده که افراد را به آن ترغیب می کند؛ مثل آن که می فرماید:
«اگر صدقه خود را مخفی بدارید، بهتر است و گناهان شما را جبران می کند و در هر حال، خداوند از کارهای شما آگاه است»**بقره/ 271.***.
و «با گرفتن صدقه، آنان را پاکیزه گردان»**توبه/ 103.***.
و «چندین برابر آن را پس خواهند گرفت»**حدید/ 18.***.
و «خدا آنان را پاداش می دهد»**یوسف/ 88.***.
و «خداوند برایشان زمینه بخشش و پاداش عظیم فراهم کرده است»**احزاب/ 35.***.