اکنون سؤال می شود که ریشه ها و عوامل به وجودآمدن حسد، خودخواهی و قدرت طلبی ـ که از عوامل مهم تجاوز حیثیتی هستند ـ چیست و چگونه باید با آن ها مبارزه کرد؟
گاهی تصور می شود که این گونه صفات، جزء ابعاد فطری و غریزیِ انسان هستند و از این رو، همه افراد را در بر می گیرند. از بعضی روایات هم می توان بر این مدعا شاهد آورد که هیچ انسانی از حسد مصون نیست. البته، خدای متعال مؤمن را تا وقتی که حسد خویش را اظهار نکرده باشد و به انگیزه آن، مرتکب کاری نشده و عملا تجاوزی نکرده
﴿ صفحه 234﴾
باشد، مؤاخذه نمی کند.**بحار الانوار، ج 2، باب 33، ص 280، روایت 47.
«رفع عن امتی تسعه الخطاء والنسیان وما اکرهوا علیه وما لایعلمون وما اضطروا الیه والحسد و...».*** بعضی دیگر بر این باورند که گروهی از انسان ها و نه همه آن ها، دارای صفت حسد هستند. اینان در تأیید سخن خود، به این حقیقت استشهاد می کنند که این حالت، از همان ابتدا در کودکان وجود دارد و در رفتار آن ها ظهور و بروز می کند تا آن جا که حتی کودکان شیرخوار نیز احساس حسادت دارند. پس نمی توان گفت که این گونه صفات از راه تربیت نادرست اجتماعی در آن ها به وجود آمده است و عامل خارجی دارد.
اما به نظر می رسد که دیدگاه فوق، از دقت کافی برخوردار نیست و ما نمی توانیم حسد را جزء ابعاد فطریِ انسان و از خواسته های اصیل وی قلمداد کنیم؛ زیرا هیچ گاه نمی توان گفت که انسان از آن جهت که انسان است، باید دیگران را از نعمت هایشان محروم ببیند و خواستار زوال آن ها باشد؛ چون معنایِ حقیقی حسد، این است که انسان وقتی دیگران را در نعمتی ببیند، خواهان محروم شدن وی از آن نعمت باشد. آری، هیچ گاه نمی توان ادعا کرد که فطرت انسان چنین اقتضایی دارد.
بنابراین، حق این است که بگوییم: حسد جزء گرایش ها و خواست های اصیل انسان نیست، بلکه یک صفت فرعی و ثانوی است که در راه ارضای برخی خواسته های اصیل تر انسان خودنمایی می کند. اکنون لازم است درباره این مدعا، توضیح بیش تری داده شود.