تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد سوم
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

الف) حسد

یکی از عوامل روانیِ قتل، از نظر قرآن، حسد است. قرآن حسد را عامل نخستین قتلی که در روی زمین رخ داده است، معرفی کرده و می فرماید:
(واتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ ابْنَیْ آدَمَ بِالْحَقِّ اِذْ قَرَّبا قُرْبَاناً فَتُقُبَّلَ مِنْ اَحَدِهِما وَ لَمْ یُتَقَبَّلْ مِنَ الاخَرِ قالَ لاََقْتُلَنَّکَ قالَ اِنَّما یتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ)**مائده/ 27.***.
خبر دو فرزند حضرت آدم را به حق بر آنان تلاوت کن، آن هنگام که هر دو، قربانی کردند، پس خداوند قربانی یکی از آن دو را قبول کرد و قربانیِ دیگری را قبول نکرد. آن که قربانی اش قبول نشده بود، از ناراحتی به دیگری گفت: تو را خواهم کشت و او در پاسخ وی گفت: خداوند تنها عمل کسانی را می پذیرد که با تقوا باشند.
از این آیه استفاده می شود که در زمان حضرت آدم مراسم قربانی وجود داشته و
این دو برادر که به نقل روایات، فرزندان بیواسطه حضرت آدم، با نام های هابیل و
قابیل، بودند، به دستور پدرشان عبادت قربانی انجام دادند؛ ولی تنها قربانی هابیل پذیرفته شد و گفته اند که علامت قبولی قربانی این بود که آتشی بیاید و قربانی
را بسوزاند.
برادر دیگر، یعنی قابیل، که قربانی اش پذیرفته نشده بود، به شدت خشمگین شد و آتش حسادت به برادرش هابیل، در دل وی زبانه کشید. از این رو، به برادرش حمله ور شد تا او را بکشد. هابیل به او گفت: علت آن که قربانیِ تو پذیرفته نشد، این است که تو اهل تقوا نبودی و اگر تو در پیِ کشتن من هستی، من هیچ گاه در پیِ کشتن تو نخواهم بود؛ زیرا این کار گناه بزرگی است و من مرتکب چنین گناهی نمی شوم؛ اما سرانجام، قابیل برادرش هابیل را کشت.
﴿ صفحه 203﴾
از این آیات به روشنی استفاده می شود که منشأ نخستین قتلی که در روی زمین به دست قابیل اتفاق افتاد، حسد بوده است و نیز استفاده می شود که اخلاق فردی در حوادث اجتماعی تأثیر می گذارد. پس مسائل اجتماعی را نباید به کلی از مسائل فردی جدا داشت. اخلاق و ارزش های اجتماعی از ریشه های روانی و ابعاد و انگیزه های فردی سرچشمه می گیرند و تقسیم کردن اخلاق به اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی، در واقع، بر اساس موضوع ها و متعلقات آن ها است. در این که اخلاق ریشه روانی دارد و سرچشمه اش در مبادیِ نفسانی و انگیزه های روانیِ افراد است، فرقی بین اخلاق فردی و اجتماعی نیست.