گوش دادن به سخن دیگران، چندگونه است: نخست که انسان می داند که گوینده، سخن حق و مطلب درستی را می خواهد بگوید. در این صورت، گوش دادن به آن، فقط برای تذکر، یعنی برای آن که مفاهیمی که خودش آن ها را می داند، در ذهنش زنده شود و به آن ها توجه پیدا کند، مفید خواهد بود.
﴿ صفحه 358﴾
گونه دوم این که انسان می داند که گوینده می خواهد سخن باطلی را ابراز کند و شنیدن آن هیچ نفعی برای شنونده ندارد.
گونه سوم این است که شنونده اطلاعی از سخن گوینده ندارد و گوش می دهد به سخنی که خود او حق یا باطل بودنش را نمی داند؛ یعنی تا گوینده، آن سخن را ادا نکند، او علم به صدق یا کذبش ندارد و پس از شنیدن آن، متوجه صدق یا کذب بودن آن خواهد شد.
گونه سوم، خود، چند صورت دارد: در صورت نخست، مستمع گوش می دهد به سخن کسی تا براساس اعتماد به او، سخنش را بپذیرد؛ یعنی هر چند نمی داند سخن چیست، ولی گوینده آن، فردی قابل اعتماد است و اعتماد به گوینده، در پذیرش سخن وی تأثیر می گذارد.
در صورت دوم، مستمع به سخنان گوینده گوش می دهد تا با شنیدن سخن او، خود وی درباره آن بیندیشد و با فکر و درک خود، حقیقت را بفهمد، نه آن که تعبداً از گوینده بپذیرد؛ مانند بسیاری از آموزش هایی که شاگرد از استاد خود دریافت می کند و جنبه ارشادی دارد و تعبدی نیست؛ بلکه اعتماد اصلیِ او بر فکر خویش است.
در صورت سوم، مستمع نه به گوینده اعتماد دارد و نه خود قادر است با عقل و فکر خویش، حقیقت را درک کند و توانایی تشخیص حق یا باطل بودن سخن گوینده را ندارد.
اکنون، پس از ذکر صورت های گوناگون شنیدن، به یک یک آن ها می پردازیم.