تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد سوم
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

الف) اخلاق اسلامی در سخن گفتن

نخستین و مهم ترین وسیله تبادل اطلاعات در بین انسان ها، سخن گفتن است. بنابراین، سخن گفتن یک پدیده اجتماعی است و اگر انسان، به تنهایی زندگی می کرد، نه نیازی به حرف زدن داشت و نه انگیزه ای که او را به سخن گفتن وادار کند و حتی شاید در چنین وضعی، قادر به سخن گفتن هم نبود؛ چون به احتمال زیاد، سخن گفتن، یک پدیده اجتماعی است که در اثر نیاز انسان به تبادل اطلاعات به وجود آمده است، گو این که
﴿ صفحه 328﴾
اصل استعداد و قدرت بر سخن گفتن، یک امر خدادادی است که به لطف خود، در آفرینش انسان به ودیعت نهاده است؛ اما شکل گرفتن، فعلیت یافتن و شکوفایی آن به صورت های مختلف و پیدایش زبان ها و لغت های گوناگون، شکل قرار دادی دارد و انسان ها با احساس این نیاز، الفاظ مشخصی را برای معانی خاصی وضع کرده اند تا به این وسیله، مطالب خود را به دیگران منتقل کنند و از فکر و تصمیم و اراده یکدیگر آگاه شوند. پس، از آن جا که این قریحه را خدا به انسان داده، یک امر تکوینیِ فردی است، هر چند که فلسفه وجودی آن، نیازهای اجتماعی انسان به تبادل اطلاعات است؛ اما زبان های مختلف و گویش های متفاوت در سخن گفتن، یک امر قراردادی و اعتباری و یک پدیده صرفاً اجتماعی است.