(39) بَلْ کَذَّبُواْ بِمَا لَمْ یُحِیطُواْ بِعِلْمِهِ وَلَمَّا یَأْتِهِمْ تَأْوِیلُهُ کَذَلِکَ کَذَّبَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَانظُرْ کَیْفَ کَانَ عَقِبَةُ الظَّلِمِینَ
بلکه (حقّ آن است که) چیزی را که به شناخت آن احاطه نداشتند دروغ پنداشتند، در حالی که سرانجام و حقیقت و باطن آن هنوز بر ایشان روشن نشده است. کسانی که پیش از آنان بودند نیز همین گونه تکذیب کردند. پس بنگر که سرانجام ستمگران چگونه است.
نکتهها:
امام صادق علیه السلام فرمودند: از دو آیهی قرآن دو درس بزرگ میآموزیم:
الف: تا علم نداریم، حرفی نزنیم. (الم یؤخذ علیهم میثاق الکتاب ان لا یقولوا علی اللَّه الاّ الحقّ)**اعراف، 169.***
ب: تا علم نداریم، حرفی را ردّ نکنیم. (بل کذبّوا بما لم یحیطوا بعلمه) همین آیه.**تفسیر مجمعالبیان.***
عبدالعظیم حسنی از امام جواد علیه السلام نقل میکند که حضرت علی علیه السلام فرمود: چهار نکته گفتم که خداوند آیات آن را نازل کرده است:
1- «المرء مخبوء تحت لسانه» شخصیّت انسان در زیر زبانش پنهان است، آیه نازل شد: (ولتعرفنّهم فی لحن القول)**محمّد، 30.*** یعنی در گفتگو آنان را میشناسی.
2- گفتم: «مَن جهل شیئاً عاداه» هرکس چیزی را نداند، دشمنی با آن میکند، آیه نازل شد: (بل کذّبوا بما لم یحیطوا)
3- گفتم: «قیمة کلّ امرء ما یحسنه» ارزش هر کس به لیاقت و عملکرد اوست، آیه نازل شد: (انّ اللّه اصطفاه علیکم و زاده بسطة فی العلم و الجسم)**بقره، 247. ***یعنی خداوند طالوت را به خاطر تواناییهایش برگزید.
4- «القتل یقلّ القتل» کشتن ستمگر، جلو زیاد شدن قتل را میگیرد، آیه نازل شد: (و لکم فی القصاص حیاة)**بقره 179 ؛ کافی، ج1، ص 166.***
پیامها:
1- مخالفان، بدون احاطهی علمی به قرآن، آن را ردّ کردهاند. (کذّبوا بما لم یحیطوا)
2- به خاطر ندانستن، چیزی را ردّ نکنیم. (کذّبوا بما لم یحیطوا)
3- دانستنِ کلّی و اجمالی کم اثر است. آنچه سبب نورانیّت میشود، «احاطهی علمی» است. (لم یحیطوا بعلمه)
4- مخالفت مخالفان انبیا در طول تاریخ، اغلب بر اساس جهل بوده است. (کذلک کذّب الذین من قبلهم)
5 - آگاهی بر تاریخ وسرنوشت مخافان انبیا، لازم است. (فانظر کیف کان عاقبة...)