(39) إِلَّا تَنْفِرُواْ یُعَذِّبْکُمْ عَذَاباً أَلِیماً وَ یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ وَ لَاتَضُرُّوهُ شَیْئاً وَاللَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
اگر (به سوی میدان جنگ) نشتابید، خداوند شما را به عذابی دردناک عذاب میکند و گروه دیگری را جایگزین شما میکند و شما (با ترک جبهه،) ضرری به خدا نمیزنید و خداوند بر هر چیزی تواناست.
نکتهها:
در این آیه و آیهی قبل، از هشت راه بر مسألهی جهاد تأکید شده است:
شما که اهل ایمانید، چرا سستی؟(یا ایها الذین آمنوا)، سؤال همراه با توبیخ (ما لَکم)، جهاد راه خداست (سبیل اللَّه)، فرمانِ حرکت (انفروا)، تهدید به عذاب (یعذّبکم)، تهدید به جایگزینی (یستبدل)، تهدید به بیاثر بودن ترک جبهه از سوی شما (لاتضرّوه) وتهدید به قدرت الهی. (واللَّه علی کلّ شیءقدیر)
بر اساس برخی روایات مراد از افراد جایگزین در (قوماً غیرکم)، مردمانی از ایران و یمن هستند که برای یاری دین خدا قیام میکنند.**تفاسیر نمونه، کنزالدقائق.***
پیامها:
1- کیفر ترکِ جبهه، هم عذاب وذلّت دنیاست، هم عقوبتِ دوزخ در آخرت است. (عذاباً الیما و یستبدل قوماً غیرکم)
2- دست خداوند، برای جایگزین ساختن دیگران به جای ما باز است و هر لحظه اراده کند، چنان خواهد کرد. (یستبدل)
3- زیانِ بیتحرّکی و رکود، به خودمان میرسد، نه به خدا. (لاتضرّوه شیئاً) (سستی و تنبلی، سبب جایگزین شدن دیگران به جای ما میشود)
4- سنّت خداوند آن است که در صورت ضعف عملکرد مردم، قومی را جایگزین قوم دیگر میکند. (یستبدل) فعل مضارع، نشانهی استمرار است.
5 - قدرت نامحدود خدا، سبب میشود که دیگران را به جای ما جایگزین کند. (یستبدل... علی کلّ شیء قدیر)
6- کسی که قدرت بینهایت دارد، هرگز ضربه و ضرر نمیبیند. (لاتضرّوه شیئاً... علی کلّ شیء قدیر)