(120) مَا کَانَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ وَمَنْ حَوْلَهُم مِّنَ الْأَعْرَابِ أَن یَتَخَلَّفُواْ عَن رَّسُولِ اللَّهِ وَلَا یَرْغَبُواْ بِأَنفُسِهِمْ عَن نَّفْسِهِ ذَ لِکَ بِأَنَّهُمْ لَا یُصِیبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا یَطَئُونَ مَوْطِئاً یَغِیظُ الْکُفَّارَ وَلَا یَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَّیْلاً إِلَّا کُتِبَ لَهُم بِهِ عَمَلٌ صَلِحٌ إِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُأَجْرَ الُْمحْسِنِینَ
اهل مدینه و بادیهنشینان اطرافِ آنان، حقّ ندارند از (فرمانِ) رسول خدا تخلّف کنند و (به جبهه نروند و) جانهای خود را از جان پیامبر عزیزتر بدانند. زیرا هیچ گونه تشنگی، رنج و گرسنگی در راه خدا به آنان نمیرسد و هیچ گامی در جایی که کافران را به خشم آورد برنمیدارند وهیچ چیزی از دشمن به آنان نمیرسد، مگر آنکه برای آنان به پاداش اینها عملصالح نوشته میشود. قطعاً خداوند پاداشنیکوکاران را تباه نمیکند.
نکتهها:
اصولی که از این آیه برای جنگ استفاده میشود، عبارت است از:
1- ایمان به اینکه همه سختیهای جنگ، عملصالح وموجب رضای الهی است.
2- حفاظت از فرمانده.
3- مقاومت و تحمّل در برابر سختیها.
4- خوار و عصبانی کردن دشمن.
پیامها:
1- اصحاب و اطرافیان رهبر که از علم و امکانات بیشتری برخوردارند، مسئولیّت بیشتری دارند. (ما کان لاهل المدینة... ان یتخلّفوا)
2- در دفاع از اسلام، شهر و روستا مطرح نیست. (اهل المدینة و من حولهم)
3- اطاعت بیچون و چرا از پیامبر لازم است و کسی حقّ تخلّف از فرمانِ حکومتی رسول خداصلی الله علیه و آله را ندارد. (ما کان لاهل المدینة... ان یتخلّفوا)
4- یکی از شئون رسالت، فرماندهیِ کلّ قوا در جنگ است. (یتخلّفواعنرسولاللَّه)
5 - حفظ جان پیامبر، ضروریتر از حفظ جان مسلمانان است. مسلمانان باید پیشمرگ رهبر آسمانی باشند. (لایرغبوا...)
6- مسلمان باید در راه عقیده، آمادهی تحمّل هر سختی و فشاری باشند. (ظمأ، نصب، مخمصة...)
7- جامعهی اسلامی باید کفرستیز باشد. (یغیظ الکفّار)
8 - راهپیماییها و حرکات دسته جمعی مسلمانان که موجب خشم و هراس کفّار میگردد، در نزد خدا پاداش دارد. (موطئاً یغیظ الکفّار)
9- نه تنها دفاع ورزم، بلکه همهی حرکات، تلاشها ورنجهای جبهه نزد خدا ثبت شده وموجب اَجر است. (لایصیبهم ظمأ ولانصب ولامخمصة... عمل صالح)
10- مقدّمات جهاد و آمادگی رزمی نیز عمل صالح و عبادت است. (لا یطئون موطئاً... عمل صالح)
11- نیکوکار واقعی، انقلابی و اهل جبهه است. (اجر المحسنین) (جان فشانی، نشانهی کمال نیکوکاری است)
12- دریافت اجر الهی، در سایهی تحمّل رنجهاست. نابرده رنج، گنج میسّر نمیشود. (ظمأ، نصب، مخمصة، ...اجر المحسنین )
13- ایمان به رضایت وپاداش الهی، مشکلات را آسان میکند. (ان اللّه لا یضیع اجر المحسنین)