(83) فَإِن رَّجَعَکَ اللَّهُ إِلَی طَآئِفَةٍ مِّنْهُمْ فَاسْتَئْذَنُوکَ لِلْخُرُوجِ فَقُل لَّن تَخْرُجُواْ مَعِیَ أَبَداً وَلَن تُقَتِلُواْ مَعِیَ عَدُوّاً إِنَّکُمْ رَضِیتُم بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَاقْعُدُواْ مَعَ الْخَلِفِینَ
پس اگر خداوند تو را (پس از این جنگ) به سوی طایفهای از منافقان بازگرداند و آنان از تو برای حرکت (به جنگ دیگری) اجازهی خروج خواستند بگو: شما هرگز با من بیرون نخواهید شد و هرگز همراه من، با هیچ دشمنی نبرد نخواهید کرد، زیرا شما نخستین بار به نشستن در خانه راضی شدید، پس (اکنون نیز) با آنان که از فرمان تخلّف کردهاند (در خانه) بنشینید!
نکتهها:
«خالف»، هم به معنای متخلّف از جنگ، هم به معنای مخالف و هم به کسی گفته میشود که به خاطر پیری، بیماری و عجز، توان جبهه رفتن را ندارد.
هر کس صادقانه توبه کند، پذیرفته میشود، ولی منافقان از روی ریا، تظاهر و انقلابینمایی، تقاضای جبهه رفتن داشتند.
از این آیه استفاده میشود که شخص پیامبرصلی الله علیه و آله برای جنگ تبوک از مدینه خارج شد و در پایان جنگ نیز به آنجا برگشت. همچنین این آیه از برخورد آیندهی منافقان خبر میدهد، تا پیامبر چهرهی منافقانهی آنان را رسوا کند.
پیامها:
1- به تقاضای منافقان برای حضور در جهاد، اعتماد نکنیم.(فان رجعک... فاستأذنوک فقل لن تخروجوا...) آنان هنگام حرکت، اجازهی ماندن میگیرند وهنگام بازگشت، اجازهی خروج وحرکت!
2- بترسیم از آنان که دیروز فراری بودند و امروز داوطلب حضور در جبههاند. (لن تخرجوا معی ابداً)
3- سوء سابقهی افراد را فراموش نکنیم. (رضیتم بالقعود اوّل مرّة)
4- منافقان را تحقیر و بایکوت کنیم. (فاقعدوا مع الخالفین) همرزمی با پیامبر، توفیق الهی است که باید منافقانی را که از ترک جبهه خوشحالند، برای همیشه محروم کرد. (لنتخرجوا معی ابداً و لنتقاتلوا معی)