(1) اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِی غَفْلَةٍ مُّعْرِضُونَ
(زمان) حساب مردم نزدیک شده است، در حالی که آنان در بی خبری، (از آن) روی گردانند!
نکتهها:
سؤال: با توجّه به اینکه معنای «غفلت» بی توجّهی نسبت به چیزی، و معنای «اعراض» روی گرداندن با توجّه از چیزی است، پس چگونه غفلت و اعراض در کنار هم مطرح شدهاند؟
پاسخ: غفلت و بی توجّهی دو گونه است:
الف: غفلتی که شخص با هشدار بیدار میشود.
ب: غفلتی که مقدّمهی اعراض است، یعنی شخصِ غافل نمیخواهد بیدار شود. همچون کسی که خودش را به خوابزده که با صدا زدن نیز چشم خود را باز نمیکند.
از آنجا که غالب مردم از معاد و حساب غافلند، خداوند این غفلت را به همه مردم نسبت داده است وگرنه همیشه گروهی از مردم، استثنا هستند. در آیه 97 همین سوره، به اقرار به غفلت از زبان خود مردم نیز اشاره شده است. «یا ویلنا قد کنا فی غفلة من هذا»
نگاهی به مسئله حساب در روز قیامت
آنچه از آیات بدست میآید این است که:
1- همهی افراد مورد سؤال قرار میگیرند. (فلنسئلنّ الذین ارسلالیهم ولنسئلنّ المرسلین)**اعراف، 16.***
2- همهی اعمال مورد محاسبه واقع میشود. (لتُسئلنّ عما کنتم تعملون)**نحل، 93.***
3- همهی احوال مورد رسیدگی قرار میگیرد. (ان تبدوا ما فی انفسکم او تخفوه یحاسبکم به الله)**بقره، 284.***
4- از همهی اعضای بدن انسان سؤال خواهد شد. (انّ السمع والبصر و... کلّ اولئک کان عنه مسئولا)**اسراء، 36.***
5 - از نعمتهای الهی سؤال میشود. (و لتسئلنّ یومئذٍ عن النعیم)**نحل، 93.***
6- همه کارها را در هر کجا و به هر اندازه که باشد حاضر خواهند ساخت. (ان تک مثقال حبةّ من خردل فتکن فی صخرة)**لقمان، 16.***
در اوّلین سؤال، از نماز خواهند پرسید و به حساب امور مهمی چون، جوانی، عمر، راه کسب درآمد و هزینهی آن و بویژه مسألهی رهبری و ولایت خواهند پرداخت وهمین بس که خداوند، خود، حسابرسی خواهد بود. (کفیبناحاسبین)**انبیاء، 47.***
پیامها:
1- حسابرسی مردم قطعی است. (اقترب) (بکار رفتن فعل ماضی به جای مضارع، نشانهی قطعی بودن است.)
2- قیامت و زمان حسابرسی را دور نپنداریم. (اقترب)
3- حساب، برای همه انسانهاست. (للناس)
4- نظم وحساب، لازمهی یک زندگی کامل است. (حسابهم) (انسان، پدیدهای تصادفی نیست، بلکه موجودی هدفدار و بر مبنای حساب و محاسبه است.)
5 - گاهی باید برای جذب حواسها، سخن را کوبنده و هشدار دهنده آغاز کرد. سوره با جمله (اقترب للناس حسابهم) شروع شده است.
6- این حساب است که به سراغ انسانها میآید، هر چند آنان از حساب، غافل باشند ویا از آن بگریزند. (اقترب للناس حسابهم) ونفرمود: «اقترب الناس الی حسابهم»
7- غفلت، زمانی خطرناک است که بر اساس بیاعتنایی باشد. (غفلة معرضون)