(130) فَاصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا وَمِنْ ءَانَآیِ الَّیْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّکَ تَرْضَی
پس بر آنچه میگویند، شکیبا باش و پیش از طلوع آفتاب و قبل از غروب آن با ستایش پروردگارت (او را) تسبیح کن و (همچنین) برخی از اوقات شب و اطراف روز را تسبیح بگوی، باشد که خشنود شوی.
نکتهها:
این آیه همچون آیهی (واستعینوا بالصبر والصلوة)**بقره، 45.*** پیامبر صلی الله علیه و آله را به شکیبایی و حمد وستایش پروردگار دعوت میکند، وگرچه مخاطب این آیه ظاهراً پیامبر صلی الله علیه و آله است، امّا بدیهی است که آیه جنبه عمومی دارد.
خداوند در قرآن کریم، 19 مرتبه پیامبر صلی الله علیه و آله را به صبر، فرمان داده است.
بر طبق بعضی از روایات**کافی، ج3، ص444.*** و نظر برخی از مفسّرین، این آیه با نمازهای یومیه و شبانه روزی تطبیق دارد و مراد از «اطراف النهار» نوافل روزانه است.
پیامها:
1- توجّه به تدبیر خداوند و قانونمند بودن کیفر و عذاب و توجّه به سنّتهای الهی، مقدمهی صبر و تسبیح وتحمید است. (فاصبر) (با توجّه به آیات قبل)
2- صبر در امور باید به اندازهی مشکلات باشد. (فاصبر علی ما یقولون)
3- حمد و تسبیح الهی وسیلهای برای تقویت روحیه در مقابل لجاجتها و تبلیغات دشمن است. (فاصبر - سبّح)
4- تنزیه خداوند از راه ستایش و حمد او است. (سبّح بحمد)
5 - پیرایش از بدیها بر آرایش به خوبیها مقدم است. تسبیح بر تحمید تقدم دارد.(سبّح بحمد)
6- قرآن برای بیان زمان انجام تکالیف، از ابزار و معیارهای طبیعی استفاده کرده است. (قبل طلوع... وقبل غروبها)
7- تسبیح و حمد الهی قبل از طلوع وغروب آفتاب اثر خاصی دارد. (قبل طلوع... و قبل غروبها)
8 - اوقات خود را با یاد خدا پر کنیم تا زمینهای برای سایر افکار باقی نماند. (قبل طلوع - قبل غروب - آناء اللیل - اطراف النهار)
9- شب، تنها برای استراحت و خواب نیست، باید بخشی از آن را به عبادت اختصاص داد. (و من آناء اللیل)
10- اگر ذکر خدا با سایر شرایط انجام شود، نتیجه بخش خواهد بود. (لعلّک)**کلمهی «لعلّ» به معنای آن است که رسیدن به این غنچه، چند درصد است نه صد در صد و این به خاطر آن است که یاد خدا به تنهایی کافی نیست، بلکه تلاش، وحدت، اخلاص و سایر شرایط باید جمع شود تا نتیجه صد در صد باشد.***
11- مقام رضا، بالاترین درجهی تکامل است. (لعلّک ترضی)
(تکامل دارای درجاتی است: اوّل: صبر (فاصبر)، دوّم: تنزیه خداوند (وسبّح... فسبّح)، سوّم: سپاس و ستایش پروردگار (فسبّح بحمد ربّک)، چهارم: رضا به قضای الهی. (لعلّک ترضی))