(70) وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی ءَادَمَ وَحَمَلْنَهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَهُم مِّنَ الطَّیِّبَتِ وَفَضَّلْنَهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً
وهمانا فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا (بر مرکبها) حمل کردیم و از چیزهای پاکیزه روزیشان دادیم و آنان را بر بسیاری از آفریدههای خود برتری کامل دادیم.
نکتهها:
کرامت، گاهی کرامت معنوی واکتسابی ونزد خداست، مثل کرامتی که خاصّ اهل تقواست. (اِنّ اَکرمَکم عنداللّه اتقاکم)**حجرات، 13.*** وگاهی کرامت در آفرینش است، نظیر (احسن تقویم)**تین، 4.*** که در خلقت انسان آمده است. مراد از «کَرّمنا» در این آیه، احتمالاً وجه دوّم باشد. کرامت انسان هم در خلقت و هوش و عقل و استعداد است، و هم در دارا بودن قانون آسمانی و رهبری معصوم، و مسجود فرشتگان واقع شدن.
انسان برتر از فرشته است، زیرا:
الف: انسان، مسجود فرشتگان است.
ب: فرشته، عقل محض است وشهوت ندارد و از این رو کمالش به ارزش کمال انسان نیست. هر که عقلش را بر شهوتش غلبه دهد، برتر از فرشته است.
ج: در شب معراج، جبرئیل به پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: تو امام باش تا به تو اقتدا کنم، زیرا خداوند شما را بر ما برتری داده است.**تفسیر نورالثقلین.***
با آنکه خداوند بشر را بر همهی موجودات، حتّی فرشتگان برتری داد، (فضّلناهم علی کثیرٍ ممّن خلقنا) ولی سوء انتخاب و عمل ناپسند انسان او را به پستترین درجه (اسفل سافلین)**تین، 5.*** و به مرتبهی حیوانات و پستتر از آن پایین میآورد. (کمثل الحمار)**جمعه، 5.***، (کمثل الکلب)**اعراف، 176.***، (کالانعام بل هم اضلّ)**اعراف، 179.***، (کالحجارة او اشدّ...)**بقره، 74.***
در آیه، هم کرامت مطرح است، هم فضیلت. «کرّمنا، فضلّنا» شاید تفاوت این دو عبارت باشد از:
الف: کرامت، امتیازی است که در دیگران نیست، فضیلت، امتیازی است که در دیگران هست.
ب: کرامت اشاره به نعمتهای خدادادی در وجود انسان است، بدون تلاش. ولی فضیلت اشاره به نعمتهایی است که با تلاش خود انسان همراه با توفیق الهی بدست آمده است.
ج: کرامت مربوط به نعمتهای مادّی است، ولی فضیلت مربوط به نعمتهای معنوی است.
سفر یکی از لوازم زندگی بشر، برای رفع نیازها و کسب تجربههاست، که خداوند اسباب آن را در خشکی و دریا، در اختیار بشر قرار داده و آن را به عنوان یکی از نعمتهای خود برشمرده است.
به گفتهی بعضی مفسّران، «حمل در خشکی و دریا» اشاره به تسخیر تمام قوای زمینی و دریایی به دست بشر است، نه فقط سوار شدن بر کشتی و الاغ و مانند آن!
«طَیّبات»، اقسامی دارد: حیات طیّبه، ذرّیهی طیّبه و رزق طیّب. و امام باقر علیه السلام میفرماید: رزقِ طیّب همان علم مفید است.**تفسیر کنزالدقائق.***
پیامها:
1- توجّه انسان به مقام و کرامت خود، سبب شکر و دوری از کفران است. (بماکفرتم... و لقد کرّمنا)
2- نه تنها حضرت آدم، بلکه نسل انسان مورد کرامت و برتری و گرامیداشت است. (کرّمنا بنیآدم)
3- تفاوت انسان با جانداران دیگر بسیار زیاد است. (فضّلناهم ... تفضیلاً)
4- زمینههای رشد وکمال انسان از سوی خداست. (کرّمنا، حملنا، رزقنا، فضّلنا، خلقنا)