(84) فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَءَاتَیْنَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَذِکْرَی لِلْعَبِدِینَ
پس (دعای) او را مستجاب کردیم و سختی او را برداشتیم و خاندانش را به او باز گرداندیم و همانندشان را (نیز) با ایشان (همراه کردیم تا هم) رحمتی از سوی ما (به او باشد و هم یادآوری) و پند و تذکّری برای عبادت کنندگان.
نکتهها:
حضرت ایوب پیامبری است که در قرآن مجید به دریافت نشان صبر مفتخر گردیده است. (انّا وجدناه صابراً، نعم العبد، انّه اوّاب)**ص، 44.*** همانا ما او را انسان صابری یافتیم، چه نیکو بندهای بود، بدرستی که او بسیار اهل توبه و انابه بود.
اگر چه حضرت ایّوب به مشکلات و بیماریهای بسیار سختی مبتلا شد، ولی بر خلاف آنچه در بعضی کتب آمده این مسائل، مایه تنفّر مردم از او نبوده است، زیرا در این صورت، علاوه بر آنکه برخلاف قاعده لطف است، با بسیاری از روایات و تفاسیر، از جمله تفاسیر المیزان، فخر رازی، اطیب البیان، ابوالفتوح و نمونه نیز سازگار نیست.
از امام صادق علیه السلام دربارهی «و مِثلهم مَعهم» سؤال شد که چگونه همانند آنان را نیز به ایّوب داد؟ حضرت فرمود: خداوند از فرزندان او که قبلاً به مرگ طبیعی مرده بودند نیز به همراه کسانی که هلاک شده بودند، به او برگرداند.**کافی، ج 8، ص 253.***
پیامها:
1- یادآوری و مرور تاریخ زندگانی بزرگان، بهترین وسیلهی تسکین و صبر و ارشاد و راهنمایی است. (و ایوب)
2- انبیا نیز در زندگی مادّی، همچون سایر مردم عادّی به گرفتاریها و بیماریهایی مبتلا میشدهاند. (مَسّنی الضر)
3- اگر چه گرفتاریها در ظاهر، ضرر مینماید، ولی در بسیاری از مواقع باطناً لطف خفی و رحمت الهی است. (مَسّنی الضر و انت ارحم الراحمین)
4- همیشه بلاها و مصائب جنبه کیفری و تنبیهی ندارد، بلکه گاهی برای اعطای درجه است و جنبه آزمایشی دارد. (مَسّنی الضر) (با توجّه به اینکه انبیا معصوم هستند ناگواریها بخاطر ارتکاب گناه و گوشمالی نیست).
5 - انبیا نمونه ادب هستند. (مسنی الضر و انت ارحم الراحمین)
حضرت ایّوب علیه السلام نفرمود: پروردگارا! ضرر را از من برطرف فرما، بلکه به گونهای دعا کرد که یعنی خدایا تو خود میدانی.
6- در مقام دعا، خدا را با صفتی بخوانیم که با نیاز ما تناسب دارد. (ارحمالراحمین)
7- دعای انبیا مستجاب است. (فاستجبنا)
8 - لطف الهی بیش از تقاضا و دعای انسان است. (کشفنا ما به من ضرّ و آتیناه ...)
(حضرت ایوب علیه السلام از خداوند درخواست «کشف ضر» داشت، ولی پروردگار علاوه بر اجابت خواسته او، اهلش را به او باز گرداند.)
9- فرزند، عنایت و رحمت الهی است. (آتیناه اهله و مثلهم معهم)
10- خداوند، هم اهل جود است و هم جبروت. (آتیناه اهله و مثلهم معهم)
در قنوت نماز عید فطر میخوانیم: «اللهم ... اهل الجود والجبروت ...» در اینجا خداوند، هر چه را که از ایوب گرفته شده بود به او بازگرداند و به علاوه آن را دو برابر هم کرد، هم گذشتهاش را جبران کرد و هم نسبت به آیندهاش جود و کرم نمود.
11- میان دعا از یک طرف و ربوبیّت و سرازیر شدن رحمت الهی از سوی دیگر، ارتباط خاصّی وجود دارد. (نادیْ، ربه، رحمة)
12- استجابت دعای انبیا نیز نه براساس استحقاق شخصی آنان که برمبنای فضل و رحمت الهی است. (رحمة من عندنا)
13- بلاها دارای ابعاد گوناگونی است، گاهی برای آزمایش است، گاهی برای رشد فکری و علمی، و زمانی برای عبرت آموزی به دیگران. (ذکری للعابدین)
14- عبادت زمینه پندپذیری است. (ذکری للعابدین)
15- همه مردم حتّی عبادت پیشگان به تذکّر نیاز دارند. (ذکری للعابدین)