(34)وَلَا تَقْرَبُواْ مَالَ الْیَتِیمِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّی یَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْئُولاً
و به مال یتیم، جز به بهترین راه (که به نفع یتیم باشد) نزدیک نشوید، تا آنکه به حدّ بلوغ ورشدش برسد. (که آنگاه اموالش را به او بر میگردانید) وبه پیمان وفا کنید، که (در قیامت) از عهد و پیمان سؤال خواهد شد.
نکتهها:
کلمهی «اَشُدّ» از «شَدّ»، به گره محکم گفته میشود و در اینجا منظور مرحلهی رشد یتیم و استحکام جسمی و روحی در حفظ اموالش میباشد.
قرآن دربارهی حفظ حقوق یتیم و مراعات حال او و رسیدگی و تکفّل امور یتیمان سفارش فراوان کرده است. ولی چون احتمال لغزش مالی و سوء استفاده کردن از اموال یتیمان بسیار است، لذا هشدار بیشتری لازم است، به گونهای که از نزدیک شدن به آن نیز نهی شده و تصرّف ظالمانه در اموال یتیمان، خوردن آتش شمرده شده است.**نساء، 10.***
وقتی این آیه نازل شد، مسلمانان از حضور بر سر سفرهی ایتام کناره گرفتند و آنان را منزوی ساختند. آیهی دیگری نازل شد که مراد از نزدیک نشدن، سوءاستفاده است، والاّ افراد مصلح نباید به بهانهی تقوا، یتیمان را رها کنند. (و ان تخالطوهم فاخوانکم واللّه یعلم المفسد من المصلح)**بقره، 220.***
در حدیث میخوانیم: مراد از عهد و پیمانی که مورد سؤال است، محبّت و دوستی و اطاعت از علیّ علیه السلام است.**بحار، ج 24، ص 187.***
پیامها:
1- اسلام، پشتیبان محرومان، ضعیفان و یتیمان است. (لاتقربوا مال الیتیم)
2- هر جا احتمال سوءاستفاده باشد، باید بیشتر سفارش کرد.**به همین دلیل، حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه، در مورد رعایت حقوق اجیر، کشاورز، زن و یتیم، سفارش بیشتری کرده است. مانند: «اللّه اللّه فی الایتام» نهجالبلاغه، نامه 47.*** (لا تقربوا)
3- جاذبهی مال به قدری زیاد است که نزدیک شدن به آن هم گاهی گناه و حرمت را در پی دارد. (لا تقربوا)
4- کودکان، حقّ مالکیّت دارند. (مال الیتیم)
5 - ارث یکی از اسباب مالکیّت است. (مال الیتیم)
6- تصرّف در مال یتیم مشروط به رعایت بالاترین و پرثمرترین شیوههاست. (اگر منافع یتیم در گردش مال اوست، باید آن را به کار انداخت، نه آنکه بیتفاوت ماند.) (لاتقربوا... الا بالّتی هی احسن)
7- در تصمیمگیریهای مالی، باید منافع و مصالح یتیمان مراعات شود. (الاّ بالّتی هی احسن)
8 - تصرّف نابجا و حیف و میل اموال یتیمان، ممنوع است. (لاتقربوا... الا بالّتی هی احسن)
9- زمان واگذاری مال یتیم به خود او، وقتی است که به بلوغ فکری و اقتصادی و جسمی برسد. (حتّی یبلغ اشدّه)
10- به پیمانها - هرچه و با هر که باشد - وفادار باشیم. (اوفوا بالعهد)
11- توجّه به مسئولیّت، انسان را از گناه باز میدارد. (انّ العهد کان مسئولا)