(66) قَالَ لَهُ مُوسَی هَلْ أَتَّبِعُکَ عَلَی أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْداً
موسی به او (خضر) گفت: آیا (اجازه میدهی) در پی تو بیایم، تا از آنچه برای رشد وکمال به تو آموختهاند، به من بیاموزی؟
نکتهها:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هنگامی که موسی، خضر را ملاقات کرد، پرندهای در برابر آنان قطرهای از آب دریا را با منقارش برداشت و برزمین ریخت. خضر به موسی گفت: آیا رمز این کار پرنده را دانستی؟ او به ما میآموزد که علم ما در برابر علم خداوند، همانند قطرهای در برابر دریایی بیکران است.**تفاسیر المیزان، نمونه و درّالمنثور.***
در این آیات کوتاه، نکات متعدّدی در ادب و تواضع نسبت به استاد دیده میشود، از جمله:
الف: موسی شاگردی خود را با اجازه آغاز کرد. «هل»
ب: خود را پیرو استاد معرّفی کرد. «اتبعّک»
ج: خضر را استاد معرفی کرد. «تعلّمن»
د: خود را شاگرد بخشی از علوم استاد دانست. «ممّا»
ه : علم استاد را به غیب پیوند داد. «علّمت»
و: تعلیم استاد را اثربخش دانست. «رشداً»
ز: همانگونه که خداوند به تو آموخت تونیز به من بیاموز. «ممّا علمت رشداً»
ح: قول داد که نافرمانی نکند. (دو آیهی بعد): «لا اعصی لک امراً»
ط: کارها و سخنان استاد را فرمان دانست. «لا اعصی لک امراً»
ی: برای آینده و پایداریش وعده نداد و گفت: «ان شاء اللّه»
پیامها:
1- برای دریافت علم، باید در مقابل استاد، ادب و تواضع داشت. (هل اتبعّک ...)
2- تواضع نسبت به عالمان واساتید، از اخلاق انبیاست. (هل اتبعّک ...)
3- کسی که عاشق علم و آموختن است، تلاش وحرکت میکند. (هل اتبعّک)
4- مسافرت با عالم و تحمّل سختیها در راه کسب علم و دانش و رسیدن به رشد و کمال ارزش دارد. (هل اتّبعک)
5 - طالب علم باید هدف داشته باشد و شخصیّت زده نباشد. (علی ان تعلّمن)
6- کارهای الهی گرچه گاهی با معجزه پیش میرود، ولی قانون اصلی، پیمودن مسیر طبیعی است. موسی باید شاگردی کند تا حکمت بیاموزد. (ان تعلّمن)
7- پیامبران اولواالعزم نیز از فراگیری دانش دریغ نداشتند. (علی ان تعلّمن)
8 - حضرت خضر، پیامبر و دارای علم لدنّی از سوی خدا بود. (علّمت)
9- پیمودن راه تکامل ورسیدن به معارف ویژهی الهی، به معلّم و راهنما نیاز دارد. (تعلّمن ممّا علّمت)
10- علم انبیا، محدود و قابل افزایش است. (تعلّمن ممّا...) (اعلم افراد زمان نیز محدودیّت علمی دارند.)
11- مراتب انبیا در بهرهمندی از علم و کمال متفاوت است. (تعلّمن ممّا...)
12- برخورداری از تمام مراتب علم و کمال، شرط نبوّت نیست. (تعلّمن)
13- آگاهی به معارف وعلوم الهی، تضمین کننده رشد و کمال انسان است. (تعلّمن ممّا علّمت رشدا)
14- علم به تنهایی هدف نیست، بلکه باید مایهی رشد باشد وانسان را به عمل صالح بکشاند و فروتنی آورد، نه غرور و مجادله.**پیامبر صلی الله علیه و آله در تعقیب نمازشان میخواندند: «أعوذ بک من علمٍ لاینفع». بحار، ج86، ص 18. ***(رشداً)