(29) وَ لَا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَی عُنُقِکَ وَلَا تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ
مَلُوماً مَّحْسُوراً
و نه دست خود را به گردنت بسته بدار (که هیچ انفاقی نکنی) و نه آن را کاملاً باز گذار که (چیزی برای خودت نماند و) سرزنش شده و حسرت خورده (به کنجی) نشینی.
نکتهها:
امام صادق علیه السلام فرمودند: مراد از «مَحسور» حسرتِ فقر و تنگدستی است.**کافی، ج2، ص 55.***
بعضی گفتهاند: «ملامت» مربوط به اوّل آیه است که درباره بخل است و «حسرت» مربوط به آخر آیه و ولخرجی است.
زنی پسر خود را نزد پیامبر صلی الله علیه و آله فرستاد و از آن حضرت پیراهنش را به عنوان تبرّک درخواست کرد. پیامبر تنها پیراهن خود را داد و چون لباس دیگری نداشت، برای نماز از خانه بیرون نیامد. این آیه نازل شد تا پیام دهد که سخاوت، آن نیست که یکتا پیراهن خود را بدهی.
در روایتی دیگر آمده است: مقداری طلا، نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آوردند، پیامبر در همان زمان همه را انفاق کرد. روز بعد فقیری از حضرت درخواستی کرد. حضرت چیزی نداشت که به او بدهد. مرد فقیر حضرت را سرزنش کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله از اینکه چیزی نداشت تا به او کمک کند اندوهناک شد که این آیه نازل شد.**تفسیر نورالثقلین.***
پیامها:
1- اسلام مکتب اعتدال و میانهروی، حتی در انفاق است. (لاتجعل، لاتبسطها)
2- افراط و تفریط، هر دو محکوم و میانهروی شیوهی پسندیده است. (لاتجعل... لاتبسطها)
3- نتیجهی ولخرجی، خانهنشینی و ملامت و حسرت است. (ملوماً محسوراً)
4- اسلام، هرگز به ذلّت و خواری مسلمانان راضی نیست و از هر عملی که آنان را به ذلّت کشاند، نهی کرده است. (لا تجعل... لا تبسطها...فتقعد ملوماً محسوراً)
5 - زیاده روی در انفاق، سبب باز ماندن از کارهای دیگر و موجب حسرت و اندوه است. (فتقعد ملوماً محسورا)
6- توجّه به عاقبت شوم کار، سبب دوری از آن است. (لا تجعل... فتقعد...)
7- آیندهنگری از اصول مدیریّت است. (لا تجعل... فتقعد...)