(116) وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَئِکَةِ اسْجُدُواْ لِأَدَمَ فَسَجَدُواْ إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَی
وزمانی که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید، پس همگی سجده کردند، مگر ابلیس که سرپیچی و امتناع کرد.
نکتهها:
این ششمین مرتبهای است که از آغاز قرآن تاکنون به داستان آدم و ابلیس برمیخوریم، قبلاً نیز در سورههای بقره، اعراف، حجر، اسراء و کهف در این مورد اشاراتی شده بود.**تفسیر کبیر فخررازی.***
مراد از عهد و پیمان، همان فرمانِ نخوردن از گیاه مخصوص است و مراد از نسیان، دقّت نکردن در انجام فرمان، وگرنه فراموشی مطلق، عتاب و انتقاد ندارد. منظور از «عزم»، ارادهی محکم در برابر وسوسههای ابلیس است.
امام کاظم علیه السلام میفرماید: فرمان سجده و نافرمانی ابلیس، نوعی تسلّی و دلداری پیامبر اسلام است که اگر به فرمان تو عمل نشد نگران نباش که ابلیس فرمان مرا نیز اطاعت نکرد.**کافی، ج1، ص412.***
پیامها:
1- خداوند، بشر را به حال خود رها نکرده است. (عهدنا الی آدم)
2- انسان موجودی است که به طور طبیعی در معرض خطر افراط وتفریط قرار دارد، مگر آنکه خداوند انسان را حفظ نماید. (لا تعجل - فنسی)
3- عزم بر انجام تکالیف الهی، لازم است. (لم نجد له عزما)
4- از عوامل مهم انحراف انسان، یکی غفلت از کرامت و مقام انسانیّت و دیگری غفلت از دشمن درونی و بیرونی است که قرآن بارها بر آن هشدار داده است. (و اذقلنا)
5 - سجده فرشتگان بر آدم، به دستور خداوند بر کرامتهای والای آدم ونشانهی برتری او بر آنها بود وگرنه ابلیس نمیگفت: «انَا خیر منه» (اسجدوا لآدم)
6- فرشتگان در انجام مأموریت الهی، لحظهای درنگ نمیکنند. (فسجدوا)