(17) لَوْ أَرَدْنَآ أَن نَّتَّخِذَ لَهْواً لَّاتَّخَذْنَهُ مِن لَّدُنَّآ إِن کُنَّا فَعِلِینَ
(و) اگر چنانچه (بر فرض محال) میخواستیم سرگرمی انتخاب کنیم و بازیگر بودیم، هر آینه آن را از پیش خود (و متناسب با خود) انتخاب میکردیم.
نکتهها:
کلمهی «لو» در لغت عرب در مورد کارهای محال آورده میشود و چون در اینجا لهو برای خداوند محال است، آن کلمه بکار رفته است.
در این آیات، ابتدا خداوند میفرماید: ما «لاعب» نیستیم و سپس در ادامه بجای آنکه بفرماید: «لو اردنا ان نتّخذ لعباً» فرمود: (ان نتّخذ لهواً)، بنابراین معلوم میشود که جوهرهی لهو و لعب یکی است، لذا در تفسیر المیزان میخوانیم: کار منظم و شکل یافتهای که با اهداف خیالی همچون افعال کودکان صورت میپذیرد، «لَعِب» نام دارد، ولی همین که این کارهای خیالی به جدّی رسید که انسان را از امور اصلی باز داشت و به صورت سرگرمی در آمد، به آن «لَهو» میگویند و این هر دو در مورد خداوند، بیمعنا و باطل است.
در قرآن مجید بارها بر این مسئله تأکید شده است که جهان هستی بازیچه نیست و هدفدار آفریده شده است. از جمله، آیه 12 سورهی طلاق، هدف را ایمان انسانها دانسته ومیفرماید: (اللّه الذی خلق سبع سموات و من الارض مثلهنّ ... لتعلموا انّ اللّه علی کل شیء قدیر وانّ اللّه قداحاط بکل شیء عِلما) خداوند آسمانهای هفتگانه و مثل آنها زمین را خلق کرد ... تا شما بدانید که او بر هر کاری قادر است و علم او بر هر چیزی احاطه دارد. البتّه تحقّق این هدف با تفکّر در هستی و درس گرفتن و اقرار بر آنست.
در معنای این جمله که «اگر بنا داشتیم سرگرمی برای خود بگیریم، قطعا از پیش خود این کار را میکردیم» چند معنا گفته شده است:
الف: آفریدن هستی، بر فرض برای سرگرمی باشد، کار اوست نه بتها.
ب: بر فرض بنای سرگرمی داشتیم از فرشتگان و مقرّبان درگاه خود سرگرمی درست میکردیم و کاری به جهان مادّیات و طبیعت نداشتیم.
امام صادق علیه السلام با استناد به آیه، انسان را از انجام کارهای لهو، نهی فرمودند.**دعائمالاسلام، ج2، ص206.***
پیامها:
1- هستی هدفدار است. (و ما خلقنا ... لاعبین) (اگر آفرینش، بیهوده نیست، پس مرگ هم، نیستی وپایان کار محسوب نمیشود.)
2- کسی که هدفش بازیگری است، وسایل بازی میسازد، نه جهان بینهایتی که تنها، سلّول و اتم آن عصرها و نسلها را به مطالعه پیرامون آن واداشته است. (و ما بینهما لاعبین)
3- اگر بر فرض محال بنای خداوند بر بازی و کار لغو بود، باید آن را متناسب با ذات خود میآفرید، (نه مادّیات و اجسام).**تفسیر صافی.*** (لا تّخذناه من لدنّا)
4- اگر بر فرض محال، خداوند هدف بازیگری داشت، دیگر کاری به خلقت انسان نداشت، این همه انبیا را بزحمت نمیانداخت، امر و نهی نمیکرد و ثواب و عقابی مقرّر نمیداشت. (لو اردنا ان نتّخذ لهواً لاتّخذناه من لدنّا)