وَاعْلَمُواْ أَنَّمَآ أَمْوَ لُکُمْ وَأَوْلَدُکُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ
و بدانید که اموال و فرزندانتان آزمایشی (برای شما) هستند و البتّه نزد خداوند (برای کسانی که از عهدهی آزمایش برآیند)، پاداشی بزرگ است.
نکته ها
محور بسیاری از لغزشهای انسان و ریشهی بسیاری از گناهان از قبیل: معاملات حرام، احتکار، دروغ، کمفروشی، ترک انفاق، ندادن خمس وزکات، حرص و کارشکنی و سوگندهای دروغ و تضییع حقوق مردم، گریز از میدان جنگ، ترک هجرت و جهاد و...، علاقه به مال و فرزند است. پس اینها عامل امتحان و لغزشند، آن گونه که ابولبابه را (آیه قبل) به لغزش کشید و برای حفظ مال و فرزندان خود، به همکاری با دشمن وادار کرد.
کسانی که از مدینه به ابوسفیان خبر دادند که مسلمانان برای تصاحب کاروان تجارتی آنان نیرو بسیج کردهاند، از مهاجرانی بودند که در مکّه مال و فرزندی داشتند. ** تفسیر المیزان***
قرآن با تعبیرات مختلفی به فتنه بودن مال و فرزند و دل نبستن به آنها و امکان انحراف به واسطهی آنها هشدار داده است، از جمله:
الف: امکان شرکت شیطان در مال و فرزند انسان. «شارکهم فی الاموال و الاولاد» **اسراء، 64***
ب: افزونخواهی در مال و فرزند و آثار منفی آن. «تکاثر فی الاموال و الاولاد» **حدید، 20***
ج: بازدارندگی فرزند و مال از یاد خدا. «لا تلهکم أموالکم و لا أولادکم عن ذکر اللّه» **منافقون، 9***
د: نجاتبخش نبودن اموال و اولاد در قیامت. «لن تغنی عنهم أموالهم و لا أولادهم» **آل عمران، 10***
در آیه نکاتی به چشم میخورد که نشان میدهد آزمایش مال وفرزند بسیار سخت و جدّی و پیروز شدن در آن بسیار مهم است، اوّلاً آیه با جملهی «واعلموا» لغاز شده که هشدار است. ثانیاً کلمهی «انّما» نشان میدهد که آزمایش با مال وفرزند چون و چرا ندارد و حتمی است. ثالثاً خود مال وفرزند فتنه شمرده شدهاند، نهآنکه وسیله آزمایش وفتنه باشند. ** تفسیر راهنما***
حضرت علی علیه السلام فرمودند: «لایقولنّ احدکم الّلهم انّی اعوذ بک من الفتنة لانّه لیس احد الاّ و هو مشتمل علی فتنة»، هیچ کس از خداوند دوری از فتنه و آزمایش را نخواهد، زیرا همهی مردم بدون استثنا دچار آن میشوند، بلکه دوری از لغزش و انحراف در آزمایشات را از خدا درخواست کند. آنگاه حضرت دربارهی علّت و فلسفهی امتحانهای الهی فرمود: تا راضی از ناراضی مشخص شود و عوامل سعادت و شقاوت هرکس در اعمال او مشخص گردد. **نهج البلاغه، حکمت 93***
پیام ها
1- علاقهی افراطی به مال و فرزند، انسان را به خیانت میکشد. «لا تخونوا... و اعلموا...» و حتّی گاهی موجب دست برداشتن از اصول انسانی و دینی (امانت و ادای امانت) میشود. (با توجّه به شأن نزول آیه قبل)
2- مال و فرزند میتوانند دو دام فریبنده باشند. «انّما اموالکم و اولادکم فتنة»
3- توجّه به پاداش بزرگ الهی، از اسباب دل کندن از دنیا و ترک خیانت است. «اَنّ اللّه عنده أجر عظیم»
4- مال وفرزند با تمام جاذبههایی که دارند، در مقایسه با الطاف وپاداشهای الهی ناچیز هستند. (در برابر «اموالکم و اولادکم»، عبارت «اجر عظیم» آمده است) **اکنون که این سطرها را مینویسم، شب عاشورای حسینی است که امام حسین علیه السلام همه چیز خود را در یک روز با خدا معامله کرد و داغهایی دید که هر یک به تنهایی کافی است تا انسانی را از پا در آورد، ولی آنچه امام را در برابر تمام حوادث استوار کرد این بود که آنها را در برابر خداوند ناچیز دید. حتّی وقتی کودک شش ماههاش را در برابرش شهید کردند، فرمود: همین که خداوند ناظر بر این صحنه است، مرا کافی است. وحضرت زینب علیها السلام عصر عاشورا که بدن قطعه قطعه شده برادرش امامحسین علیه السلام را دید فرمود: خداوندا! این قلیل را از ما قبول کن. و در مجلس یزید نیز فرمود: آنچه در کربلا دیدم، جز جمیل و زیبایی از خداوند چیزی نبود. آری، با ایمان به کم بودن و عارضی بودن دنیا و ایمان به بزرگی و اجر عظیم نزد خداوند، میتوان با سختترین حوادث مقابله کرد***